دل در مصباح‌الهدایه (بررسی دل از دیدگاه کاشانی و مقایسه آن با توصیفات قرآنی و احادیث)

تاریخ دریافت: 2/12/1390 تاریخ پذیرش: 1/3/1391دل، از واژگان پرکاربرد ادبیات عارفانه و عاشقانه است که با مترادفاتی چون قلب، فواد و صدر در شصت سوره از قرآن، یکصد و چهل بار تکرار شده است. در این مقاله، به ویژگی‌های دل در کتاب مصباح‌الهدایه و مستندات کلام عزّالدین محمود کاشانی از آیات و احادیث پرداخته‌ شده است. از دیدگاه وی تعریف دل به دلیل تقلّب در احوال گوناگون، دشوار و صفات و تطوّرات آن فراوان است. از دیگر سو دل دارای دو جنبه مادّی و معنوی است که قابلیت پذیرش صفات متضاد روحانی و نفسانی را دارد. همچنین دل، جایگاه تجلّی خداوند، احساس محبت، محلّ عشق، معرفت و حکمت، نور خداوندی، جایگاه ایمان و محلّ علم، توحید و اسرار خداوندی است. دل حاصل ازدواج روح و نفس انسانی و مکان آن عالم علوی است و با عنایت ازلی و برکت نزول وحی و پرتو انوار ولایت به پاکی می‌رسد و با طلب امور دنیایی و احتجاب نور نبوّت منحرف می‌شود. دل جایگاه یک محبوب است و دلی که خود را پذیرای نور محبوب ازلی می‌کند، نمی‌تواند محلّ نفسانیات و امور مادی باشد.