تقدیرباوری در شاهنامه و مثنوی

تقدیرباوری از مباحث مهم علم کلام به‌شمار می‌رود که ذهن و زبان شاعران را نیز به خود مشغول کرده است. اعتقاد به تقدیر از ویژگی‌های اصلی یک اثر حماسی می‌باشد و مهم‌ترین باور عارفان هم به خصوص اشعریان، تقدیر و سرنوشت است. این مقاله تقدیر را در دو اثر برجسته حماسی و عرفانی ـ شاهنامه و مثنوی ـ بررسی و مشابهت‌ها و تفاوت‌های آن را بیان می‌کند. نگاه فردوسی و مولوی در این زمینه، بسیار به هم شباهت دارد و با وجود تفاوت در موضوع‌های کتاب‌هایشان، چشم‌انداز آنان بسیار به هم نزدیک است. هر دو اثر، تقدیر را تجلّی‌گاه اراده و خواست کلی خداوند می‌دانند و با تاکید فراوانی که بر حاکمیّت مطلق او بر جهان و انسان می‌ورزند، آن را نافی اختیار و آزادی انسان ارزیابی نمی‌کنند. در نظر آنان، توسل به تقدیر برای حفظ آرامش است، نه نفی مسیولیت انسان. توصیه به نیکی و کارهای پسندیده و رعایت عدالت و ترک ستم، از ویژگی‌های مشترک این دو اثر است.