نقد انگارۀ «تمایز موضوعی فقه و اخلاق» براساس قرآن و حدیث

نسبت فقه و اخلاق یکی از مسائل مهمّ و اثرگذار در هندسه و روابط دانش‌های اسلامی است. دیدگاه‌های مختلفی دربارۀ نسبت یادشده مطرح شده است؛ چنان که این دیدگاه‌ها را به سه طیف اتّحاد، تنافر و تعامل می‌توان تقسیم کرد. در پژوهش حاضر به سود دیدگاه اتّحاد فقه و اخلاق، یکی از تمایزهای مطرح‌ شده میان فقه و اخلاق، مبتنی بر آموزه‌های قرآن و حدیث، بررسی و نقد شده است. این تمایز که با عنوان «تمایز موضوعی» شناخته می ‌شود، عبارت است از اینکه موضوعِ فقهْ رفتارهای انسان و موضوعِ اخلاقْ ملکات است. روش تحقیق به صورت جمع‌آوری، طبقه‌بندی و تحلیل دلالی گزاره‌های نقلی بوده و دستاورد پژوهش نشان‌دهندۀ آن است که سه استدلال مبتنی بر نقل را می‌توان بر عدم وجود تفکیک میان رفتارها و ملکات اقامه کرد؛ تفکیکی که عامل تشکیل دو دانش مجزّا برای ملکات و رفتارها شود. استدلال‌های یادشده عبارت اند از: وحدت سیاق در برخورد با ملکات و رفتارها، اندماج مباحث مربوط به رفتار و ملکه و اهمیت بیشتر درون انسان نسبت به رفتار.

thematic distinction of jurisprudence and ethics review based on qur’an and traditions

the relationship between jurisprudence and ethics is one of the important and influential issues in islamic knowledge. various views have been proposed regarding their relationship, which can be divided into three spectrums of unity, disharmony and interaction. in this article, one of the distinctions between the two, based on the qur’an and tradition’s teachings, and for the benefit of union of jurisprudence and ethics, has been examined and criticized. the proposed distinction is a subject distinction, which means that the subject of jurisprudence is human behavior and the subject of ethics is the virtues. the method of discussion is the collection, classification and semantic analysis of narrative propositions. as a result, three arguments based on narration can be made on the lack of separation between behaviors and properties. the purpose of separation is to form two separate knowledges for properties and behaviors. these arguments include the unity of context in dealing with virtues and behaviors, the integration of topics related to behavior and virtues, and the greater importance of the human being than behavior.