چیستی و قلمرو نظام اقتصادی قرآن

از ادعاهای مطرح شده علیه قرآن، ادعای فقدان نظام‌های اجتماعی از جمله؛ «نظام اقتصادی»­ به مفهوم سازمانی معرفتی، بینشی و دانشی مشخص و نظام‌یافته‌ پیرامون اقتصاد­ در قرآن است. این جستار که به شیوۀ توصیفی­ تحلیلی و روش کتابخانه‌ای سامان یافته، درصدد پاسخ به این ادعا و ارائۀ موجز مجموعۀ «نظام اقتصادی قرآن» و تبیین چیستی و قلمرو آن است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که قرآن به علت جامعیت در عرصۀ رسالت خود؛ یعنی «هدایت انسان»، به تبیین مبانی و چارچوب‌های کلی علوم انسانی پرداخته است، اما علوم طبیعی به عنوان پیش‌نیاز پیشرفت و آبادانی، در قلمرو «مطالبات قرآن از بشریت» جای می‌گیرد و نه رسالت قرآن. دانش اقتصاد به مفهوم گستردۀ خود هر دو بخش را دربرمی‌گیرد: بخش مربوط به علم اقتصاد به مفهوم خاص آن که براساس «روش تجربه» به کشف روابط علّی­ معلولی بین پدیده‌ها پرداخته که به «مطالبۀ قرآن از بشریت» بازمی‌گردد و بخش مربوط به مبانی جهان‌بینی و انسان‌شناختی، مبانی مکتبی، حقوق و اخلاق اقتصادی و نیز کشف آن دسته از روابط علّی­ معلولی اقتصادی که از حیطۀ تجربه و دانش بشری خارج است، مشمول «رسالت قرآن» بوده و آیات فراوانی از قرآن به ارائۀ آن‌ها پرداخته که در این جستار، کلیت آن با استناد به آیات بیان شده است. مقایسۀ موردی بین یکی از زیرنظام‌های اقتصاد، به عنوان نمونه­، نشان از برتری نظام اقتصادی قرآن نسبت به محصولات اندیشۀ بشری دارد.

qur’an economic system nature and scope

one of the claims against the qur’an is the lack of social systems, including &economic system& as a specific and systematic epistemic, insightful and scientific organization about the economy in the qur’an. this article which is organized in a descriptive-analytical and library method, aims to answer this claim and provide a brief presentation about the &economic system of the qur’an& and explain it and its scope. the findings show that the qur’an explained the basics and general frameworks of human sciences due to its comprehensiveness in the field of its mission, i.e. &man’s guidance&. however, natural sciences, as a prerequisite for progress and prosperity, are placed in the realm of &quran’s demands from humanity& and not the qur’an’s mission. economic knowledge in its broad sense includes two parts; economics as a science, which deals with cause-and-effect relationship based on experience, refers to the &qur’an’s demand from humanity&. the part related to worldview and anthropological foundations, scholastic foundations, economics’ law and ethics, as well as the discovery of those cause-and-effect relationships of economic relations that are beyond the scope of human experience and knowledge, are included in the &qur’an mission&. a case comparison between one of the economy sub-systems as an example shows the superiority of the qur’an’s economic system over the human thought’s products.