بررسی، نقد و تبیین مفهوم جامعیت قرآن

آیاتی از کلام الهی و پاره‌ای از گفتار پیشوایان دین به موضوع «جامعیت و شمول قرآن بر هر چیزی» اشاره دارد. یافتن گسترۀ موضوعات و احکام قرآنی، در سامان بخشیدن به محدودۀ خواسته‌‏ها و بهره‌گیری افراد از آن، نقش محوری دارد؛ ازاین‌رو دانشوران همواره  درپی یافتن گسترۀ موضوعات قرآنی هستند. دیدگاه‌های رایج در این موضوع عبارت‌اند از: جامعیت مطلق قرآن در گسترۀ همۀ دانش‌ها، جامعیت مطلق قرآن در حوزۀ معرفت دینی، جامعیت قرآن در بیان سررشته‌‏های حوزۀ معارف دین و جامعیت قرآن نسبت به دیگر کتاب‌های آسمانی. این جستار با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‏‌ای و روش توصیفی_ تحلیلی، در پی بازخوانی و نقد دلایل چهار رویکرد یادشده است. روی‌آورد برگزیده، با محور قرار دادن هدف؛ یعنی قلمرو موضوعات قرآنی و روش‌های هدایت قرآن، جامعیت قرآن را  به معنای بهره‌گیری از تمامی‌مدلول‌ها و اشارات قرآنی، در کنار راهنمایی قرآن به پیروی از پیشوایان دین و عقل رشدیافته می‌داند. به سخن دیگر، قرآن با راهنمایی  آدمی‌ به سه رکن هدایت؛ یعنی  کلام وحیانی، پیشوایان الهی و حکم خرد استوار، جامع‌ترین روش هدایت انسان را ارائه کرده است؛ نه اینکه همۀ امور مربوط به هدایت را  به‌گونه‌‏ای مستقیم در دلالت‌های آیات خود گنجانده باشد.

examining, criticizing and explaining the qur’an comprehensiveness concept

some qur’an verses and religious leaders’ words refer to the subject of &qur’an comprehensiveness&. finding the range of qur’anic topics and decrees will play a central role in organizing the range of demands and people’s productivity. therefore, scholars always seek to find the scope of qur’anic topics. the common views are: the qur’an absolute comprehensiveness in all knowledge, the qur’an absolute comprehensiveness in religious knowledge, the qur’an comprehensiveness in expressing the religious knowledge main lines, and the qur’an comprehensiveness compared to other holy books. using library sources and descriptiveanalytical method, this article seeks to review and criticize the reasons for these four approaches. the chosen approach considers the qur’an comprehensiveness as the productivity of all the qur’anic signs and indications, along with the qur’anic guidance to follow the religious leaders and developed intellect. in other words, the qur’an contains the most comprehensive leading method by guiding people to the three pillars of guidance, i.e. the revealed words, divine guides, and steady wisdom, rather than including all matters directly in the verses.