بررسی آیات نفاق براساس الگوی تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف

بهره ‌گیری از ابزارهای جدید پژوهشی نوعی تدبّر روشمند است که از دستاوردهای آن می‌توان برای فهم بهتر متون دینی بهره برد. روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف از روش‌های میان‌ رشته‌ای در تحلیل کیفی متون است که در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین عناصر زبانی و فرا زبانی به بررسی متن می‌پردازد. این پژوهش بر آن است تا کاربست روش تحلیل گفتمان در راستای فهم آیات قرآن با محوریّت آیات نفاق را بررسی کند. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در سطح توصیف، گفتمان الهی با انتخاب واژگان و عبارات متناسب با طیف منافقان، هویّت وجودی‌شان را معرفی کرده است. تقابل معنایی، حذف، تشخص ‌زدایی و ارزش تجربی واژگان از مهم‌ترین سطوح بیان شده در سطح توصیف آیات نفاق است. بافت موقعیّتی آیات و مولفه روانی از جمله عناصر فرازبانی در بررسی آیات نفاق است که توجه به آن‌ها در عینیّت‌ بخشی گفتمان انتقادی منافقان تاثیر دارد. در سطح تبیین که به منزله بازتولید سطوح توصیف و تفسیر است، گفتمان الهی به بیان روش‌های اصلاحی در مواجهه با منافقان پرداخته است. اعطای بینش، نکوهش ضدّ ارزش‌ها، انذار و مدارا و همزیستی با منافقان از مهم ‌ترین روش‌های اصلاحی قرآن در مواجهه با پدیده نفاق است که از جایگاه بنیادین در تربیت برخوردارند.

Investigate the Qur’anic Verses of Hypocrisy Using Fairclough’s Critical Discourse Analysis Model

Utilizing new research tools is a methodical reflection that can be used to better understand of religious texts. Fairclough’s critical discourse analysis model is an interdisciplinary method in the texts qualitative analysis that examines linguistic and metalanguage elements at three levels: description, interpretation and explanation. This study intends to apply discourse analysis model to understand the Qur’anic hypocrisy verses. The research results indicate that at description level, the divine discourse has introduced the identity of the hypocrites by choosing appropriate words and phrases. Semantic contrast, omission, depersonalization and empirical value of words are the most important levels in description level of hypocritical verses. The verses’ situational context and the psychological component are among the metalanguage elements in the hypocrisy verses study, the attention to which has an effect on the objectivity of the critical discourse of the hypocrites. At the level of explanation, which is the reproduction of description and interpretation levels, the divine discourse has expressed the corrective methods in the face of the hypocrites. Giving insight, condemning countervalues, warning and tolerance and coexistence with hypocrites are the most important Qur’anic amendatory methods in the face of hypocrisy, which have a fundamental place in education.