طرح ‌واره‌های تصوری معجزات انبیاء در قرآن: رویکردی ‌شناختی

معجزات پیامبران در قرآن کریم از وجوه گوناگونی بررسی شده، اما تاکنون به شیوه زبانی قرآن کریم برای انتقال مفاهیم، کمتر توجه شده است. در این مقاله به عنوان یک مطالعه میان ‌رشته‌ای، از ابزار زبان‌ شناسی شناختی استفاده شده و این پژوهش از حیث روش، با تمرکز بر آیات، در زمره پژوهش‌های پیکره ‌بنیاد محسوب می‌شود. طرح ‌واره تصوری، یکی از بنیادی‌ ترین مفاهیم در زبان‌ شناسی شناختی است که در ادراک پیش‌ مفهومی انسان، نقش اساسی ایفا می‌کند. این طرح‌ واره‌ها از تعامل انسان با جهان واقع ناشی می‌شوند و ابزاری بنیادین برای درک بسیاری از مفاهیم انتزاعی هستند. از آنجا که مفاهیم قرآنی دارای لایه‌های معنایی گوناگونی هستند، لذا کاربست این ابزار، در ادراک عمیق‌تر آن ضروری می‌نماید. این پژوهش می‌کوشد تا با کاربست رویکرد طرح‌ واره محور در زبان‌ شناسی شناختی، انواع طرح‌ واره‌های به کار رفته در معجزات پیامبران اولوا العزم (ع) در قرآن و همچنین گزاره‌های موجود مرتبط با آن را استخراج و کارکرد هر یک را تبیین نماید. بررسی‌ها نشان می‌دهد در نقل و تبیین صحنه‌های وقوع معجزات، طرح‌ واره‌های نیرو مشتمل بر اجبار (شروع و پایان معجزه)، رفع مانع (عبور از دریا/شکافت سنگ)، نیروی متقابل (حق/باطل) و مانند آن، بیشترین کاربرد را دارد؛ کثرت کاربرد طرح ‌واره نیرو در آیات مشتمل بر معجزات، می‌تواند نشان‌دهنده اهمیت و جایگاه شیوه انتقال زبانی، در روساخت آیات معجزه‌ محور قرآن کریم باشد. علاوه بر طرح‌ واره نیرو در زیرساخت استعاری آیات، سایر طرح ‌واره‌ها مانند حرکت (استقرار حق)، حجم (غلبه)و موجودیت (اندازه) نیز وجود دارند.

The Image Schema of the Prophets’ Miracles in the Holy Qur’an: A Cognitive Approach

The prophets’ miracles in the Qur’an have been studied from different angles, but the Qur’an linguistic method to transfer concepts has not received much attention so far. In this article, as an interdisciplinary study, cognitive linguistics is used and this research focusing on verses is considered as the corpusbased method. Image schema is one of the most fundamental concepts in cognitive linguistics that plays an essential role in human preconceptual perception. These schemas are derived from human interaction with the real world and they are a fundamental tool for understanding many abstract concepts. Since Qur’anic concepts have different layers of meaning, therefore, the use of this tool is essential for its deeper understanding. This research tries to use the schemabased approach in cognitive linguistics to extract all types of schemas used in the miracles of the steadfast seers in the Qur’an, as well as the related propositions and explain the each one’s function. Investigations show that in narrating and explaining miracles’ scenes, power schemas include coercion (beginning and end of the miracle), removal of obstacles (crossing the sea/cleft the rock), mutual force (truth/false) and the like have the most applications. The multiplicity of power schema in the miracles verses can indicate the importance of the language transmission method in the structure of the miracleoriented verses of the Holy Qur’an. In addition to the force schema in the metaphorical infrastructure of the verses, there are other schemas such as movement (truth establishment), volume (predominance) and existence (size).