بازخوانی مبادی فعل خدا و تحلیل شرور بر پایۀ آن‌ها

خداوند فاعل مطلق جهان و دارای علم، مشیت و ارادۀ مطلق است. اگر جهان معلول علم، خواست و ارادۀ خداست، آیا وقوع شر در آفرینش و تدبیر خدا فرض دارد؟ هدف این جستار، بررسی و خوانش مبادی فعل الهی و تحلیل مسئلۀ شرور بر پایۀ آن‌‍هاست. این مطالعه بر اساس روش عقلی _ نقلی است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که اگر فعل الهی بر خاسته از علم، اذن، مشیت، اراده، و تقدیر و قضای الهی است و پدیده‌های جهان بر مدار علم، مشیت و ارادۀ خدا و در چهارچوب نظام قانونمند سببی مسببی بسامان است، در این صورت مجالی برای نسبت شر به آفرینندۀ جهان نمی‌ماند. آنچه بالذات از سوی خدا اراده شده و صدور می‌یابد خیر محض است و تحقق شر در جهان، تابع اسباب خود و از لوازم جهان طبیعت و نیز اختیار انسان است، نه مطلوب اصلی آفریدگار جهان. فارغ از آنکه در نگاه توحیدی به جهان، حیات دنیا میدان تلاش، آزمون و تعالی انسان است و معیار خیر و شر، چیزی است که نفع حقیقی داشته، برای انسان باقی بماند.