درآمدی بر اصول تفسیر اجتماعی عقلی قرآن

جریان تفسیر اجتماعی عقلی، یکی از جریان‌های معاصر در تفسیر قرآن است که بررسی اصول نظری و عملی آن از نگاهی اجتهادی و با تکیه بر تجربه‌های تفسیری اهمیت دارد. از این منظر، اصول نظری و عملی چندی را می‌توان به ادله دینی مستند ساخت. از جمله اصول نظری تفسیر اجتماعی عقلی عبارت‌اند از: نقش آفرینی ابعاد اجتماعی انسان در مقاصد هدایتی قرآن، امکان استخراج دیدگاه‌های هدایتی قرآن در مسایل اجتماعی، نقش و نسبت ادله نقلی و عقلی در تفسیر  اجتماعی. نیز اصول عملی زیر: شناخت مسائل و مفاهیم اجتماعی، بررسی مفاهیم اجتماعی قرآن، توجه به اصول توسعه دلالی قرآن، جست‌وجوی شواهد روایی مرتبط و بالاخره عقلانیت اجتهادی در تحلیل‌های اجتماعی از آیات. در مقاله پیش رو این اصول متکی به تجارب گذشته و به روشی تحلیلی استنباطی مبتنی بر مبانی کلامی و متون دینی، بررسی می‌شوند. به نظر می‌رسد این بررسی به دلیل تکیه بر روش تفسیر اجتهادی می‌تواند با رویکردی تجویزی برای رسیدن به تفسیر مطلوبی از قرآن با توجه به ابعاد اجتماعی و با نگاه عقلی همراه باشد و زمینه‌های ورود ضابطه مند به تفسیر عقلی اجتماعی قرآن را فراهم آورد.