نگرش فقهی - اصولی به جرم و مجازات

در این مقاله، دیدگاه علمای علم اصول نسبت به چگونگی اثبات جرم و اجرای مجازات در فقه و شریعت مطرح شده است. در روشهای تحقیقی متداول، این گونه موضوعات را در مباحث فقهی - جزایی جستجو می کنند و نسبت به بررسی بعد اصولی قضیه اهتمام کمتری دارند؛ اما در این مقاله به طور فشرده با تقسیم بحث به دو بخش « شرایط تکلیف» و « رفع تکلیف و مجازات» دیدگاه شارع در مورد مجرم واقعی و چگونگی اجرا یا اسقاط مجازات مطرح گردیده است. بخش نخست، گویای دقت نظر علم اصول به عنوان پشتوانه تفکر یک فقیه در شناخت مجرم واقعی است؛ چرا که پیش فرض تحقق عنوان مجرم، شمول خطاب شرع و قوانین الهی نسبت به وی می باشد و این مهم در سایه بحث شرایط تکلیف تحقق می پذیرد. در بخش دوم نیز به بحث از توجه خاص شارع به حقوق مجرم پرداخته ایم و با لحاظ شرایط خاصی که برای عاصی یا مجرم پدید می آید، مساله تخفیف یا رفع مجازات از او مطرح شده است؛ یعنی همان مساله مهمی که تحت عنوان کلی «برائت» قرار می گیرد و ظرافت قضیه در این است که حقوق تضییع شده بزه دیدگان نیز باید مورد توجه قرار گیرد. ناگفته پیداست که گنجایش مختصر مقاله، مجال بهره بری از تمامی مباحث فقهی - اصولی در این زمینه را ندارد و تنها به بخشهایی از آن بسنده شده است.