چالشهای اخلاقی ثبت اختراعات بیوتکنولوژیک

قابل ثبت شناخته شدن اختراعات بیوتکنولوژیکی توسط ادارات ثبت اختراع کشورهای صنعتی دردو دهه اخیر و رشد روز افزون اعطای ورقه های اختراع در این زمینه ، قطع نظر از پاره ای اشکالات فنی ،‌ از لحاظ اخلاقی موجب چالشها و مجادلات قابل توجهی شده است . بعضی در از این چالشها ناشی از نگاه انتقادی به اصل زیست فناوری و آثار زیست محیطی ناشی از دست ورزیهای ژنتیکی درموجدات زنده است و بعضی راجع به برقراری منافع انحصاری برای صاحبان امتیاز اختراع و محدود شدن دسترسی اشخاص ثالث به فناوریهای زیستی و همچنین تشدید رویکرد تجاری به حقوق مالکیت فکری است . اما بعضی از انتقادها ، به طور خاص ، ناظر به دلالتها و آثار اعطای ورقه های اختراع دراین رشته ،‌مانند مالی تلقی کردن حیات ، به طور اعم ، و ژن واجزای بدن انسان ، به طور اخص و نقش کرامت انسان و بعضی مربوط به سرقت زیستی و بهره برداری غیر عادلانه تحصیل کنندگان ورقه های اختراع در کشورها صنعتی از منابع ژنتیک و دانش سنتی جهان مرسوم است . د راین مقاله پس از بررسی تحولات قانونی مربوط و بیان جایگاه ملاحظات اخلاقی در حقوق و قوانین ثبت اختراع ، ضمن مطالعه موردی چند نمونه معروف از ورقه های اختراع بحث برانگیز در زمینه های مختلقف بیوتکنولوژی ، چگونگی مواجهه اداره های ثبت اختراع با ای چالشها بررسی شده است . در قوانین ثبت اختراع بعضی از کشورها ،‌مانند ایالات متحده ، اساسا ملاحظات اخلاقی مد نظر قرارنگرفته ،‌اما در بسیاری از قوانین ، مانند کنوانسیون اروپایی و بعضی از موافقتنامه های جدید بین المللی و منطقه ای ، ماند موافقتنامه راجع به جنبه های مرتبط با تجارت حقوق مالکیت فکری و و دستورالعمل پارلمان و شورای اروپا درباره حمایت قانونی از اختراعات بیوتکنولوژیک ،‌اختراعات مخالف با اخلاق غیر قابل ثبت شناخته شده است ؛ لکن باتوجه به کلی و گنگ بودن مفهوم اخلاق از یک سو و اثار و منافع اقتصادی سرشار حاصل از اختراعات بیوتکنولوژیک و رقابت تجاری کشورها با یکدیگر ، از سوی دیگر اداره های ثبت اختراع با رویکردی کارکرد گرایانه ، این قبیل استثناها را بسیار مضیق تفسیر می کند و علی رغم حجم گسترده اعتراضهای اخلاقی، جز در موارد بسیار نادر ، به ملاحظات اخلاقی توجه جدی ندارند .