سال جهانی کوه و وضعیت زیست بومهای کوهستانی در ایران

این مقاله به بهانه سال جهانی کوه و با توجه به اهمیت کوهستان در کشورمان ایران تهیه شد . کوهستانها تا گذشته نه چندان دوری به عنوان عوارض جغرافیایی مزاحم (سد کننده راه ، محل اختفاء اشرار و محلی خطرناک )و فاقد امکانات زیست،تولید و توسعه شناخته می شدند . پس از درک اهمیت کوهستان (خدمات،کالا و ارزشهای اکولوژیک و زیست محیطی که برای اهالی دشتها مهیا می نماید )و نیز تخریب شدید محیط زیست کوهستان که به شیوه های غلط بهره برداری گردید ، موضوع برنامه ریزی و حمایت از محیط زیست کوهستانی مورد توجه قرار گرفت . پیامدهای سوء مربوطه ناشی از عدم شناخت اکولوژی کوه و عدم مشارکت اهالی کوهستانها در تدوین برنامه و طرح توسعه بوده است . لذا اکنون درک می شود که به جز اهمیت شناخت بهتر شرایط زیست محیطی کوهستانها مسئله اهمیت دادن و تاکید بر بازسازی اکولوژیک کوهستان به وضوح مشخص شده است . حفاظت تلفیقی (آبخیزداری و گردشگری گسترده و توسعه اقتصادی متناسب با شیوه زیست اهالی کوهستان )به صورتیکه (برای پیشگیری از مهاجرت )هم درآمد و رفاه نسبی اهالی کوهستانی را تضمین کند و هم نقش خدمات رسانی و مکمل کوهستان ها -دشتها را تضمین و تشویق نماید روز به روز اهمیت بیشتری مییابد . چنین طرحهائی را توسعه پایدار کوهستانی نامی ده اند که حمایت و اجرای آن در سطح جهان همراه با ظرفیت سازی و افزایش آگاهی در مورد اکوسیستم های کوهستانی و جلب مشارکت اهالی در مراحل توسعه (از پشتیبانی تا توسعه پایدار )به عهده سازمان خواربار جهانی سپرده شده است . آنچه در پایان این چکیده شایان ذکر است تاکید بر اهمیت آمایش صحیح سرزمین کوهستان ها به ویژه برای کشورمان است . در حقیقت حضور ارتفاعات برف گیر بلند در جوار دشتهای خشک نظامهای همبسته بالادست -پایین دستی را ایجاد نموده که به صورت منطقی (همانطوری که در گذشته سنت ما مرسوم بوده )باید مبنای برنامه ریزیهای منطقه ای (مکانیابی ها برای محل استقرار شهر و روستا ، منابع اب توسعه کشاورزی و باغات و غیره ...)محسوب گردد . از علل اصلی حصول به این آگاهی حضور منابع آب در ارتفاعات ، اراضی حاصلخیز در میان بند و دشتهای دامنه ای است (که خود بارش کافی ندارد )که در آبخیزهای بسته ای که به کویر های شور در انتهای این آبخیزهای کوچک (جمعا در طی ده کیلومتر )منتهی می گردند بوده است . این پهنه های متنوع اکولوژیک ولی وابسته به هم مجموعا سیستم های همبسته ای را ایجاد می کنند که در محدوده اکولوژیک آن همه چیز به همه چیز مربوط است اگرچه ارتفاعات مرکز ثقل مدیریتی آنست .