بررسی مکانی- زمانی کیفیت محیط‌زیستی در اکوتون‌های کوهپایه‌ای فلات مرکزی ایران با کاربرد متریک‌های اکولوژیکی سرزمین

ایران سرزمینی کوهستانی است به گونه‌ای که بیش از نیمی از آن را ارتفاعات بلند تشکیل داده است. از سوی دیگر ایران سرزمینی خشک است و بیابان‌ها در پست‌ترین ارتفاعات آن واقع شده‌اند. عمده سکونتگاه‌های کلان‌شهری در ارتفاعات میانی (میان‌بندها) بین دو وادی کوه و کویر قرار گرفته‌اند. اکوتون‌های کوهپایه‌ای محدوده‌ای در حد فاصل کوه‌های بالادست و دشت‌های میان‌بند قرار دارند که در اثر تحولات اخیر دچار تغییرات گسترده‌ای شده‌اند. در این مقاله اکوتون‌های کوهپایه‌ای دامنه‌های جنوبی البرز مرکزی تحت تاثیر منطقه شهری تهران- کرج بررسی شده‌اند. اهداف ویژه این تحقیق عبارت‌اند از: 1. استفاده از مفاهیم اکولوژی سرزمین برای ارزیابی کیفیت محیط‌زیستی در نواحی اکوتونی؛ 2. بازیابی پوشش زمین با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای لندست و در نظر گرفتن هر نوع پوشش به‌منزله یک لکه؛ 3. محاسبه و اندازه‌گیری متریک‌های مکانی سرزمین و تجزیه و تحلیل ترکیب و توزیع فضایی لکه‌ها و 4. پایش و ردیابی تغییرات سرزمین طی زمان با استفاده از متریک‌های اکولوژیکی سرزمین. برای مقایسه روند تغییرات پوشش زمین و متریک‌ها از تصاویر ماهواره‌ای سال 2000 (landsat 7 etm+) و 2013 (landsat 8 oli/tirs) استفاده شد. پوشش‌های زمین در چهار گروه عمده طبقه‌بندی شدند: پوشش گیاهی، فضای باز، ساخت و ساز و آب. محدوده اکوتونی کوهپایه‌ها در چهار واحد طولی پهنه‌بندی شد: 1. شمال تهران؛ 2. حومه تهران- کرج؛ 3. شمال کرج و 4. واحد حومه غربی کرج. متریک‌های اکولوژیکی سرزمین شامل np، mps، cap، mnnd، para و te برای تحلیل مکانی- زمانی سرزمین به کار گرفته شدند. نتایج نشان می‌دهد که در کل متریک‌های np، aw-mps، mnnd، te و para افزایش و متریک‌های cap و mps کاهش یافتند. این نتایج نشانه‌هایی از پیشرفت تکه‌شدگی و انقطاع در محدوده‌اند. در این تحقیق روند تغییرات اکوتون‌های کوهپایه‌ای به واسطه رشد کلان‌شهرهای تهران و کرج تجزیه و تحلیل شده است.