رهنمودهای نظریه ‌بازی‌ها برای حکمرانی پایدار منابع آبی مشترک (مطالعه موردی: مناقشه آبی دریاچه ارومیه)

محدودیت موجودی قابل برداشت و اشتراک در حق بهره‌مندی از منابع آبی مشترک، زمینه‌ساز افزایش رقابت و بروز مناقشه بین ذی‌نفعان می‌‌شود. در چنین شرایطی، معمولاً آنان با ترجیح‌دادن منافع شخصی کوتاه‌مدت و بدون در نظر گرفتن پیامدهای جانبی رفتارشان، به بهره‌برداری بیش از اندازه بهینه روی می‌آورند که ضمن به بار آوردن خسارات محیط‌زیستی، در بلندمدت، موجب زیان خودشان نیز می‌شود. نظریه ‌بازی‌ها، ابزار مناسبی برای بررسی رفتارهای غیرهمکارانه ذی‌نفعان و نتایج ناشی از آن در چنین مناقشاتی به شمار می‌رود. در این پژوهش، از طریق تحلیل استراتژیک تعاملات ذی‌نفعان منابع آبی حوزه آبریز دریاچه ارومیه به کمک یکی از مدل‌‌های غیرهمکارانه نظریه‌بازی‌ها موسوم به مدل گراف برای حل مناقشه، توصیه‌هایی برای حل اختلاف بین آن‌ها‌‌‌‌ و سیاست‌گذاری و حکمرانی پایدار منابع آبی مشترک این حوزه ارایه شده است. بر اساس نتایج این تحقیق، از دیدگاه استراتژیک، عامل اصلی بروز بحران دریاچه ارومیه، رفتار مبتنی بر عقلانیت فردی ذی‌نفعان است. این امر، موجب تمرکز آنان بر افزایش منافع اقتصادی فعالیت‌های کشاورزی و غفلت از پیامدهای محیط‌زیستی و اقتصادی- اجتماعی ناشی از نابودی دریاچه شده است. به‌ طوری ‌که هم‌ اکنون، اصرار همه ذی‌نفعان به افزایش برداشت از منابع آبی مشترک و محدود بالادست حوزه، دستیابی به راه‌حل همکارانه را دشوار کرده است. نتایج به‌دست‌آمده نشانگر آن است که جلوگیری از تداوم وضع موجود و رهایی از بن‌بست کنونی، مستلزم دخالت فعال هییت‌دولت به‌منزله تصمیم‌گیرنده ارشد حاکمیتی و ملزم‌کردن ذی‌نفعان به توقف طرح‌های ایجادکننده حقابه جدید در حوزه است.