بررسی پراکنش BTEXدر منطقه صنعتی زرقان به کمک GIS

زرقان در 25 کیلومتری شمال شرقی شیراز همواره تحت تاثیر آلاینده‌های متعددی واقع شده است. بنزن، تولوین و اگزیلن از آلاینده‌های مهم هوا به شمار ‌می‌روند. منابع آلاینده در اطراف زرقان سهم مهمی در ایجاد این آلاینده‌ها دارند. در این مطالعه 10 ایستگاه انتخاب و از طریق جاذب‌های استاندارد‌شده گروه بنزن، تولوین، اتیل بنزن و اگزیلن (btex) به روش پسیو نمونه‌برداری شدند. نمونه‌ها پس از دو هفته تماس با هوای محیط جمع‌آوری و به آزمایشگاه ارسال شدند. با استفاده از نتایج حاصل و موقعیت جغرافیایی محل‌های نمونه‌برداری به کمک نرم‌‌‌افزارarcgis و درون‌یابی به روش‌های مختلف، غلظت آلاینده‌ها در نقاط دیگر شهر پیش‌بینی و با استاندارد مقایسه شد. نتایج نشان دادند که غلظت تولوین، اتیل بنزن و اگزیلن در مناطق مسکونی کمتر از حد مخاطره‌آمیز برای سلامت انسان‌ است. تصاویر به‌دست‌آمده از این درون‌یابی‌ها غلظت نسبتاً زیاد بنزن در حد ?g/m3 5/ 21 در شعاع 5/1 کیلومتری از پالایشگاه را نشان داد. مدل‌های gis و رگرسیون بین نسبت غلظت آلاینده‌های btex در ایستگاه میدان امام (حاشیه کوه) و غلظت آن در پالایشگاه ارتباط مستقیم و خطی (ضریب رگرسیون 98/0) را نشان داد که این احتمال را که منشا اصلی btex پالایشگاه شیراز باشد قوت بخشید، اما تاثیر بزرگراه و شهرک صنعتی در مناطق مسکونی ناچیز است. همچنین، محاسبات نشان داد تراکم گازها در زرقان متناسب با وزن مولکولی آن‌هاست و عموماً آلاینده‌های سنگین‌تر قادر به عبور از ارتفاعات صخره‌ای مجاور شهر نیستند و در نتیجه غلظت این آلاینده‌ها در شهر، متراکم و بیشتر می‌شود. پایش این گاز در زرقان و دانستن سهم منابع مختلف آلاینده و شعاع پراکنش این آلودگی از طریق هر منبع در مدیریت و کنترل آلودگی هوا مهم است.