آثار زیست‌محیطی گسترش افقی شهر (مطالعه موردی: شهر گرگان)

رشد بی‌رویه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشین در کشورهای مختلف بعد از جنگ جهانی دوم لزوم توجه به مسایل شهری را برای برنامه‌ریزان و دست‌اندر‌کاران امور شهری ناگزیر ساخته است. مسیله‌ای که همگان را به سمت خود جذب کرده، توجه به الگوهای رشد و توسعه شهری بوده است. در دهه‌های اخیر شهر‌ها و محدوده‌های شهری در مدت کوتاهی به صورتی بی‌برنامه به چندین برابر وسعت اولیه خود رشد کردند. توسعه آن‌ها در قطعاتی مجزا، بدون برنامه‌ریزی و جسته و گریخته به الگوی گسترش یا پراکنش افقی شهری (sprawl) معروف شده و منشا بسیاری از مشکلات در شهرهای در حال توسعه و توسعه‌یافته شده است. گرگان نیز طی سال‌های اخیر با گذشت زمان رشدی نامتوازن و پراکنده داشته است. به نظر می‌رسد این رشد باعث آثار زیست‌محیطی مخربی همانند از بین رفتن زمین‌های کشاورزی و جنگل‌ها، آلودگی آب‌ها، هوا و ... شده است. در این تحقیق با به‌کارگیری آمار و اطلاعات موجود از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. ابتدا با بهره‌گیری از سه روش تحلیل تراکم جمعیت، نقشه شهر در دوره‌های مختلف و مدل هلدرن میزان گسترش افقی گرگان اندازه‌گیری، سپس آثار گسترش افقی این شهر بر محیط‌زیست بررسی شد. با توجه به نتایج تحقیقات، گسترش افقی گرگان باعث آثار زیست‌محیطی بسیاری روی از بین رفتن زمین‌های کشاورزی و جنگلی، منابع آب، آلودگی هوا و ... و در کل ناپایداری روند توسعه شهر شده است که در این پژوهش به آن‌ها پرداخته‌ایم. با توجه به این نتایج، الگوی رشد فشرده به‌منزله الگوی توسعه آتی گرگان پیشنهاد می‌شود.