تدوین و کاربست چارچوب مفهومی موثر بر تحلیل منابع آبی مبتنی بر تکنیک dpsir (نمونه موردی: محله باغ فیض تهران)

امروزه تامین آب سالم از مهمترین مسائل در شهرهای بزرگ است. تهران نیز به سبب قرارگیری در منطقه خشک و نیمه‌خشک و با وجود بهره‌مندی از منابع آبی از جمله مسیل‌ها و قنوات، از تنش‌های آبی فراوانی رنج می‌برد. محله باغ فیض تهران نیز از محله‌هایی است که به سبب تجاوز به منابع آبی، با پیامدهای فضایی و ساختاری نامساعد اکولوژیک روبه‌رو شده است. این پژوهش تلاش می‌کند با بهره‌گیری از روش توصیفی-تحلیلی به تدوین چارچوب مفهومی موثر بر تحلیل و بررسی منابع آبی و مشخصا وضعیت منابع آبی محله باغ فیض، مبتنی بر تکنیک dpsir دست یابد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد رشد جمعیت، افزایش مجتمع‌های صنعتی، کاهش فضای سبز و خلا حمایت‌های نهادی نیروی محرکه‌ای در جهت افزایش مصرف آب، کاهش منابع آب زیرزمینی، تغییر نامطلوب کاربری اراضی، آلودگی‌های زیست‌محیطی و از بین رفتن پوشش‌گیاهی در محله باغ‌فیض بوده است؛ که این امر موجب کسری مخازن آب، افزایش سطوح نفوذناپذیر، کاهش کمیت و کیفیت ذخایر آب زیرزمینی گردیده که آثاری نامطلوب چون فرونشست زمین، خطر تخریب ناشی از وقوع سیلاب و زلزله، نابودی گونه‌های گیاهی و جانوری و به خطر افتادن سلامت و بهداشت عمومی را در پی خواهدداشت. بنابراین تکنیک dpsir، تکنیکی بین رشته‌ای است که با تحلیل رابطه علت-معلولی و ریشه‌یابی آنها مبتنی بر مفاهیم نیروی محرکه، فشار، وضعیت، اثر و پاسخ‌، تلاش می‌کند تا پاسخ‌هایی مناسب در حوزه مشکلات محیط زیستی موجود در اختیار سیاست‌گذاران قرار داده و از این طریق توانایی برقراری ارتباط بین یافته‌های علمی و مسائل جهان واقعی را فراهم ‌آورد.

development and application of an effective conceptual framework for the analysis of water resources based on the dpsir technique (case study: bagh faiz neighborhood of tehran)

nowadays, providing safe water is one of the most important issues in big cities. due to its location in the arid and semi-arid region, tehran suffers from a lot of water stress despite the fact that it benefits from water resources such as canals and canals. bagh faiz neighborhood of tehran is also one of the neighborhoods that has faced unfavorable ecological damages due to encroachment on water resources. using the descriptive-analytical method, this research develops an effective conceptual framework to analyze and investigate water resources, specifically the status of water resources in the bagh faiz neighborhood, based on the dpsir technique. the findings show that population growth, the increase in industrial complexes, and the lack of institutional support have been the driving forces for increasing water consumption, reducing underground water resources, adverse land use changes, environmental pollution, and the loss of vegetation in bagh faiz neighborhood; these have caused a shortage of water reservoirs, an increase in impervious surfaces, a decrease in the quantity and quality of underground water reserves, which has adverse effects such as land subsidence, increased risk of destruction due to floods and earthquakes, the destruction of plant and animal species, and endangering public health and safety. therefore, the dpsir technique by analyzing the cause-effect relationship based on driving force, pressure, situation, effect, and response, tries to provide appropriate answers in the field of existing environmental problems to the policymakers and provides the ability to communicate between scientific findings and real-world issues.