تعیین مهم‌ترین اجزای عملکرد روغن و دانه در دو ژنوتیپ گیاه دارویی ماریتیغال (Silybum marianum Gaetrn.) بر مبنای تجزیه علیت و رگرسیون

مقدمه: ماریتیغال گیاهی یک‌ساله یا دوساله از تیره کاسـنی است که در شـمال و جنوب ایران پراکنش دارد. دانه این گیاه حدود 35 - 20 درصد روغن دارد که در درمان زخم‌ها، سوختگی‌ها و آسیب‌های کبدی کاربرد دارد.هدف: تعیین مهم‌ترین اجزای تشکیل‌دهنده عملکرد دانه و روغن در گیاه ماریتیغال.روش‌ بررسی: به منظور مشخص نمودن مهم‌ترین اجزای عملکرد دانه و روغن گیاه دارویی ماریتیغال، آزمایشی به صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار با دو تیمار ژنوتیپ (بومی اهواز و آلمانی) طراحی شد.‌نتایج: در ابتدا با استفاده از رگرسیون گام به گام، صفات موثر بر عملکرد دانه و عملکرد روغن به طور جداگانه برای هر ژنوتیپ تعیین شد. نتایج به دست آمده نشان داد که در ژنوتیپ بومی اهواز، عملکرد دانه و درصد روغن برای عملکرد روغن؛ قطر کاپیتول برای عملکرد دانه و در ژنوتیپ آلمانی، تعداد کاپیتول برای عملکرد دانه و عملکرد دانه برای عملکرد روغن به طور بسیار معنی‌داری، تغییرات مربوط به متغیرهای وابسته را توجیه می‎کنند. تجزیه رگرسیونی هر دو ژنوتیپ بیانگر آن بود که عملکرد دانه تحت تاثیر تعداد و قطر کاپیتول و مواد موثره دانه (16/98=r2) قرار دارد و عملکرد روغن به وسیله عملکرد دانه، درصد روغن و مواد موثره دانه (91/99=r2) توجیه شد. تجزیه علیت متغیرهای وابسته نشان داد که عملکرد روغن به وسیله اثر مستقیم و مثبت تعداد کاپیتول (49/0)، قطر کاپیتول اصلی (41/0) و درصد روغن (1/0) و اثر مستقیم منفی ماده موثره سیلی‎مارین (27/0-)؛ مهم‌ترین اجزای تشکیل دهنده عملکرد روغن می‌باشند.نتیجه‌گیری: نتایج این تحقیق می‎تواند بیانگر آن باشد که برای افزایش عملکرد دانه از صفات تعداد کاپیتول و قطر کاپیتول اصلی و درصد روغن، در اصلاح گیاه دارویی ماریتیغال می‌توان استفاده نمود.