مروری بر مکانیزم‌های اثر مواد موثره گیاهی در درمان دیابت قندی

دیابت درمان قطعی ندارد، ولی درمان مکمل به ?منظور تقلیل عوارض، هدف گروه‌های تحقیقاتی است. گیاهان دارویی از قدیم به منظور کنترل قندخون، کاهش عوارض، افزایش کیفیت و طول زندگی در افراد دیابتی? به کار گرفته شده است. هدف از این مطالعه، بررسی مواد موثره گیاهی و مکانیزم اثر آنها در موارد فوق می‌باشد. تاکنون بیش از 1200 گونه گیاهی در 725 جنس و 183 خانواده با فعالیت ضد‌دیابتی گزارش شده است. ما نیز اثرات مفید عصاره زعفران و اجزای خالص آن بر درمان دیابت در هر دو شرایط in vivo و in vitro را گزارش کرده?ایم. از آنجایی که دسته‌بندی گیاهان ضددیابت بر اساس ساختار مواد موثره موجود در آنها مهم است، در مقاله حاضر داروهای گیاهی از این جهت بررسی شدند. به این منظور در تمامی بانک‌های اطلاعاتی بخصوص web of science و pubmed با کلید واژه‌های مختلف از جمله medicinal plant، antidiabetic component‌، mechanism of action و غیره، بدون محدودیت سال جستجو انجام گرفت. سپس مقالات بر اساس ماده موثره گیاهی و مکانیزم عمل، دسته‌بندی شدند. نتایج، حضور 9 گروه اصلی از مواد: ایمیدازولین‌ها، آلفا - لیپوییک?اسید، فنیل‌پروپانوییدها (شامل: فلاونوییدها، استیلبنویید‌ها و لیگنین‌ها)، ?فنل?ها?ی?اسیدی، ساپونین‌ها، آلکالویید‌ها، پلی‌ساکاریدها، آمینواسیدها، کاروتنوییدها و فیبر‌های?غذایی را به تنهایی یا مخلوط، در این گیاهان نشان داد. به طور کلی مکانیزم اثر این مواد عبارتند از: تحریک ترشح انسولین، خاصیت آنتی‌اکسیدانی، مهار یا فعال‌کردن برخی آنزیم‌ها یا تغییر در بیان برخی ?ژن‌ها که منجر به مهار بیوسنتز گلوکز یا فعال شدن مسیرهای دخیل در کاتابولیسم یا دفع آن می?شود و همچنین مهار اتصال قند به بیوماکرومولکول‌ها و در نتیجه حفظ ساختار پروتیین‌ها.