بررسی تاریخچه مستندسازی تصویری آثار معماری و شهرسازی ایران(ازپیش از اسلام تا پایان دوره پهلوی)

هدف: بررسی کمی و کیفی اسناد تصویری بازمانده از ایران قدیم با موضوع معماری و شهرسازی. روش: تحلیل مدارک آرشیوی، بررسی‌های باستان‌شناسی، تاریخ مکتوب و تاریخ معماری. یافته‌ها: این تحقیق نشان از تفاوت در تعدد و کیفیت مدارک تاریخی تصویری دارد. همچنین با وجود تکثر اسناد در برخی مقاطع، از برخی دوران تاریخی سند تصویری زیادی موجود نیست. بیشتر مدارک تصویری به‌دست‌آمده از دوره تاریخی پیش از اسلام به حوزه‌های تمدنی جیرفت و ایلام باستان برمی‌گردد. همچنین مدارکی مربوط به معماری ماد و اورارتو وجود دارد که به نظر می‌رسد به‌قصد مستندسازی تولید شده‌اند. از اوایل دوران اسلامی تا پهلوی، مدارک تصویری با روالی صعودی و نامنظم به‌صورت کمی و کیفی افزایش می‌یابند. این اسناد تا دوران ایلخانی عمدتاً در حوزة جغرافیا هستند؛ اما پس‌ازآن و تا اواسط قاجار به‌صورت محتوایی تنوع می‌یابند. نکته مهم از دوره اخیر واقع‌گرا بودن مدارک تولیدشده توسط مستشرقین در مقابل سبک تزئینی ایرانیان است. از اواسط قاجار شیوه‌های مستندسازی توسعه فنی می‌یابد؛ ولی آنچه می‌توان از آن به‌عنوان مستندسازی نظام‌مند یادکرد به بعد از دوران پهلوی برمی‌گردد. نتیجه‌: مستندسازی تصویری در ایران روندی متغیر و توام با قوت و ضعف دارد؛اما گرایش به واقع‌نمایی در سده اخیر افزایش داشته است. برخی از این مدارک از ابتدا با هدف مستندسازی تولیدشده‌اند و بعضی دیگر با اهداف دیگر تولیدشده و با گذشت زمان ماهیت سند یافته‌اند.