تاثیر «پزشکی‌شدن» جامعه بر مذهب در دوران پس‌از مشروطۀ ایران (1284-1320ش)

هدف: با شروع دورۀ مدرن در جهان و سرایت خزندۀ آن به میان جامعۀ ایرانی درطول قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، بسیاری از ساختارهای جامعۀ ایرانی -که درطول تاریخ با مشارکت نهاد سنت و مذهب شکل گرفته بود- موردتهدید مفاهیم و برداشت‌های جدید قرار گرفت و این تهدید در موارد زیادی به مقابلۀ سنت و مدرنیته منجر شد.یکی از عرصه‌های به‌شدت تاثیرپذیر جامعۀ پیشامدرن ایرانی، نهاد بهداشت و درمان بود که براساس ترکیبی از طب مزاجی، طب عامیانه و با رنگ و بوی مذهبی، درطول تاریخ شکل گرفته بود. پس‌از ورود اولین نشانه‌های مدرنیته به ایران، این نهاد مسلط اجتماعی (نهاد بهداشت و درمان سنتی)، به‌شدت درمعرض هجمۀ تاثیرات بینش علمی تازه قرار گرفت و بسیاری از باورهای آن زیر سوال رفت.روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر تلاش کرده‌است تا با تکیه بر یکی از مفاهیم جامعه‌شناسی پزشکی تحت‌عنوان «پزشکی‌شدن» این مقابله و مواجهه را تحلیل کند و میزان تاثیرگذاری این روند بر نفوذ مذهبی درمیان جامعۀ ایرانی را بررسی کند.یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که برای چند دهه، فضای فرهنگی جامعه متاثر از صف‌آرایی و تقابل بین مفاهیم مذهبی و مفاهیم بهداشتی بود و در مسیر پزشکی‌شدن، نهاد مذهب بسیاری از عرصه‌های نفوذ اجتماعی را به نهاد پزشکی واگذار کرد.

the effect of “medicalization” on religion in the post-constitutional period in iran (1905-1941)

abstractpurpose: with the beginning of modernism and its spread among iranian society during the nineteenth and early twentieth centuries, many institutions of iranian society changed. these institutions, which have historically been formed with the participation of the institution of tradition and religion, have been threatened by modern concepts. this threat, in many cases, led to a confrontation between tradition and modernism.method and research design: one of the most influential institutions of the iranian society was the institution of health, which was formed based on a combination of temperament medicine, folk medicine and with a religious color and smell, throughout history. after the arrival of modernism in iran, this powerful social institution was severely exposed to the effects of new scientific insights and many of its beliefs were questioned.this research, relying on one of the concepts of medical sociology under the title of medicalization, has analyzed this confrontation.findings and conclusions:  it has also examined the impact of medicalization on religion in iran. the results of this research show that, for several decades, the cultural atmosphere of the society was influenced by health concepts. in the process of medicalization, the institution of religion handed over many areas of social influence to the institution of medicine.