فرازوفرود تعیین مسیر راه‌آهن سراسری در ایران

هدف: این مقاله برآن است تا با بهره‌گیری از منابع دستِ‌اولْ فرازوفرود احداث راه‌آهن سراسری و انتخاب مسیر آن و نیز رویکرد قدرت‌های خارجی به‌ویژه انگلستان در این زمینه را به‌تصویر بکشد و سیر انتخاب نخستین مسیر خط راه‌آهن در دوران نخست‌وزیری و سلطنت رضاشاه را باز نماید.روش/ رویکرد پژوهش: در این پژوهش با روش توصیفی–تحلیلی و با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌ای، اسناد آرشیوی، و گزارش‌های مطبوعاتی، موضوع تعیین مسیر راه‌آهن سراسری ارزیابی می‌شود.یافته‌ها و نتیجه‌گیری: براساس این تحقیق روشن می‌شود که از همان آغاز شروع موضوع راه‌آهن در ایران، برخی پیشنهادها راه‌آهن ایران را کریدوری درنظر می‌گرفتند که اروپا را به شرق آسیا وصل می‌کرد؛ ولی برخی طرح‌ها معطوف به ساخت راه‌آهن سراسری در داخل مرزهای ایران بودند. هرچند در دوران قاجار هرگز تلاشی عملی و جدی برای ساخت راه‌آهن سراسری در ایران در میان نبود، ولی نمی‌توان از این واقعیت چشم پوشید که طرح‌های بسیاری در این زمینه عرضه شد و مباحث نظری فراوانی مطرح شد که برخی از آن‌ها مانند پیشنهاد‌های صنیع‌الدوله به کارِ ساختن راه‌آهن سراسری در عصر رضاشاه آمدند. علاوه‌براین به‌نظر می‌رسد که نخستین تلاش جدی دولت ایران برای ساخت راه‌آهن سراسری، از زمان نخست‌وزیری وثوق‌الدوله آغاز شده باشد. شاید مهم‌ترین دستاورد این تحقیق را بتوان آشکارساختن رویکرد بریتانیا به راه‌آهن سراسری ایران دانست. بنانشدن راه‌آهنی که انگلیسی‌ها درنظر داشتند از قصرشیرین به تهران بکشند و پافشاری مقامات ایرانی بر ساختن راه‌آهن شمال به جنوب از شکست تلاش‌های مقامات بریتانیا در این زمینه حکایت دارد. نکتۀ دیگر آن‌که پافشاری و پیگیری شخص رضاشاه، در بنیادنهادن نخستین راه‌آهن سراسری در ایران تاثیری به‌سزا داشت.

determining the national railway route of iran: ups and downs

purpose: this article aims to depict the ups and downs of constructing the first national railway of iran and determining its route at the time of reza shah, as well as the approach of foreigners, especially england.method and research design: library resources, archival records, and press reports were studied, described and analyzed. findings and conclusion: the investigations clarified that from the very beginning of the railway construction debates in iran, some proposals considered iran’s railway as a connecting corridor with europe and east asia, whereas the others propose a national railway within the borders of iran. although there was never a practical and serious effort to build a national railway in iran during the qajar period, we cannot ignore the fact that many plans were presented and considerable theoretical discussions were raised. some of those proposals, such as sani al-dawlahs’, were used to build the national railway at the time of reza shah. in addition, it seems that the first serious effort of the iranian government to build a national railway started at the time of prime minister watouq al-dawlah. the british were unsuccessful in persuading the iranian authorities to build a railway from qasr-shirin to tehran, and the iranian authorities’ insistence on building a north to south railway reveals their failure. reza shah’s persistence had a great impact on building the first national railway of iran.