بندر گز و فعالیت تجار ایرانی در دورۀ قاجار: امین‌الضرب‌ها و تومانیان‌ها

هدف: بندر گز در جنوب شرقی دریای خزر بعد از ورود روس‌ها رونق گرفت. هدف روس‌ها در بندر گز سیطرۀ تجاری، و مهم‌تر از آن سلطه بر ایالت خراسان بود. پس از توسعۀ راه‌آهن روسیه به شرق خزر، برتری آن‌ها در بندر گز کاهش یافت. محمدحسن و محمدحسین امین‌الضرب و تومانیان‌ها برخی ازجمله تاجران ایرانی بودند که به فعالیت در این بندر کوچک ولی مهم پرداختند. هدف مقاله حاضر تحلیل فعالیت‌های آنهاست. روش/ رویکرد پژوهش: داده‌ها از اسناد آرشیوی و منابع کتابخانه‌ای استخراج شده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: اهمیت تجاری و موقعیت جغرافیایی بندر گز سبب رونق تاسیسات بندری و فعالیت تجار خارجی و داخلی دورۀ قاجار در آن‌جا شد. تجار ایرانی بعداز مدت‌ها تجارتِ باواسطه با روسیه و با به‌دست‌آوردن سرمایه و استفاده از ضعف تجاری روسیه در بعداز جنگ جهانی اول، خود به بازرگانی در این بندر پرداختند و باعث رونق آن شدند.

Bandar Gaz and Iranian merchants: Amin alZarb and Thumanian

Abstract Purpose: Bandar Gaz a small town at the southeast end of the Caspian Sea turned to trade center with Russia when Russian merchnts established their business there in midnineteenth century. However, after the construction of the TransCaspian Railway the focus of Russians moved to Khorasan. Then prominent Iranian merchants, Amin alZarb brothers and and Thumanian brothers, established their offices in the city. This paper reports the development of the city from Mid 19thto Mid 20th century. Method and Research Design: Data is gathered from archival records and library materials Findings and Conclusion: Commerdial importance and geograchical advangtages led to the construction of port facilities. As the result, Russian as well as Iranian merchants were attacted to the area. Later development of the port, however, was due to the Iranian merchnts who remained active after Russians left the area.