واکاوی نقش و جایگاه کمپانی برادران تومانیانتس در وضعیت اقتصادی-تجاری ایران عصر قاجار

ایران دورۀ قاجار درنتیجۀ برخورد مستقیم با دنیای بیرونی و به‌خاطرِ داشتن موقعیت مناسب تجاری، گامی به نظام اقتصاد جهانی نزدیک‌تر و کشور به بازاری برای فروش کالاهای خارجی تبدیل شد. تغییر در مسیرها و طرف‌های تجاری ایران قرن نوزدهم، نقش و کارکرد تجار و صرافان، ازجمله تومانیانتس را گسترش داد. کمپانی برادران ارمنی تومانیان ازجمله نهادهای اقتصادی‌ای بود که با فعالیت در زمینه‌های مختلف حمل‌ونقل و تاسیس تجارت‌خانه، امور رفاهی و عمرانی، صنایع، بانکداری، و کشاورزی –به‌ویژه در نیمۀ شمالی کشور و با روسیۀ تزاری– در امور اقتصادی کشور فعالیت می‌کرد. هدف: هدف این پژوهش تبیین عملکرد کمپانی برادران تومانیانتس در ساختار اقتصادی تجاری ایران دورۀ قاجار و نقش آنان در وضعیت سرمایه‌داری کشور است. روش و رویکرد: این پژوهش با رویکردی توصیفیتحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و اسناد آرشیوی تهیه شده‌است. یافته‌ها و نتایج: کمپانی تومانیانتس فعالیت گستردۀ اقتصادی، توان مالی بالا و همین‌طور استقلال نسبی داشت؛ ولی برخی عوامل از قبیل بی‌ثباتی و ضعف سیاسیاقتصادی، فقدان حمایت دولتی، تمایل نداشتن به سرمایه‌گذاری، سلطۀ رقبای خارجی، نگرش استعماری غرب، و فقدان سیاست‌گذاری روشن اقتصادی مانع از آن شد که این کمپانی نقش تاثیرگذاری در عرصۀ اقتصاد کشور و ورود به سرمایه‌داری داشته باشد؛ بنابراین درنهایت با اقدام‌های خود، بر وابستگی بیشتر به سرمایه و کالای خارجی افزود.