نقد و بررسی دیدگاه‌های مربوط به خطبه‌ی هشتادم نهج‌البلاغه

موضوع نقصان عقل زنان در خطبه‌ی هشتادم نهج‌البلاغه، گر چه ضعف سندی دارد، امّا با توجه به تکرار مضمون آن در نامه‌ی چهاردهم نهج‌البلاغه، محل تامل و تعمق است. در شرح خطبه‌ی مذکور، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد. دغدغه‌ی نگارندگان در این نوشتار آن است که ضمن نقد و بررسی دیدگاه‌های مختلف در این باره، روشن سازند که نظریه‌ی نقصان عقل ذاتی زنان در راستای فرهنگ قرآنی هیچ مستند مهمی ندارد، بلکه با تعمق در برخی از آیات قرآن کریم، به نظر می‌رسد علی‌رغم تفاوت‌های فراوانی که در خلقت زنان و مردان وجود دارد، زنان در عقل ذاتی هیچ نقصانی نسبت به مردان ندارند؛ از این رو نمی‌توان انگاره‌ی نادرست نقصان عقل ذاتی زنان را به کلام مولی علی (ع) مستند کرد. بر پایه‌ی گفتار وحی که گویای مهجوریت و مظلومیت زنان عصر جاهلیت بوده و حکایت از زنده به گور کردن دختران، به ارث بردن زنان و ... دارد، برداشت نقصان عقل اکتسابی زنان آن عصر از کلام حضرت علی (ع) منطقی و عاقلانه به نظر می‌رسد. زدودن آن همه مهجوریت و محرومیت، گذر زمان و هدایت هادیان به حق را می‌طلبید و هدف حضرت علی (ع) در توجه دادن افکار جامعه به این نوع نقصان، تنها آسیب‌شناسی اجتماع و در نتیجه هدایت افکار جامعه به سمت اصلاح آن بوده است و نشانگر این واقعیت است که ضعف رشد عقلی و علمی زنان در هر عصری، موضع دقّت و احتیاط است و سعی در اصلاح و رفع نفاط مشکل و ضعف مورد تاکید آموزه های دینی است.