تحلیل فقهی - حقوقی قاعده لاضرر در رفع ضرر ناشی از تمکین و نشوز زوجه

خداوند در مقام تشریع اولیه، احکام ضرری وضع نکرده است، اما اگر یکی از همین احکام، در مقام اجرا برای فردی متضمن ضرر شود، قاعده لا ضرر، آن را مرتفع می سازد. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی در پی پاسخ به این سوال است که قاعده لا ضرر در رفع ضررهای ناشی از مبادرت ورزیدن زوجه به تمکین خاص و رفع ضررهای ناشی از نشوز زوجه نسبت به زوج، از چه جایگاه و اقتضائاتی برخوردار است؟ یافته های پژوهش حاکی است علی رغم اینکه مطابق احکام فقهی و حقوقی تمکین خاص از وظایف زوجه است، اما قاعده لا ضرر به‌عنوان یکی از قواعد حاکم بر احکام اولیه می‌تواند احکام ضرری یا احکام متعلق به موضوعات متضمن ضرر را در فروضی که ورود چنین ضرری متصور است، مرتفع سازد. لذا قاعده لا ضرر به عنوان مهم ترین قاعده فقهی در رفع ضرر ناشی از تمکین خاص زوجه و همچنین رفع ضرر ناشی از ناشزه شدن زوجه برای زوج از جایگاه مهمی برخوردار است. اصل (40) قانون اساسی و ماده (1108) قانون مدنی نیز موید همین مدعاست. لذا اگرچه یکی از تکالیف زوجه آن است که از زوج تمکین کند، لیکن اگر ایفای این تکلیف متضمن ورود ضرر به زوجه باشد، بر اساس قاعده لا ضرر و همچنین وفق اصل (40) قانون اساسی و ماده (1108) قانون مدنی که درواقع یکی از جلوه های قاعده لا ضرر محسوب می‌شوند زوجه می‌تواند از تمکین خودداری نماید. همچنین اگر زوجه ناشزه شود، زوج حق ندارد با ضرب‌وجرح، به او ضرر برساند.

The Legal-Jurisprudential Analysis of Detriment Prohibition Rule in Remedying Damages Caused by Wife’s Obedience and Disobedience

The God has not ordained harmful rules in the primary legislation position, but if the implementation of one of these rules causes any damage to a person, then the prohibition of detriment rule would resolve it. This study aims to investigate the position and requirements of the prohibition of detriment rule in remedying the damages caused by special obedience or disobedience of wife to the husband based on descriptiveanalytical method. Although, the special obedience is one of the wife’s duty according to legal and jurisprudential rules, but the prohibition of detriment rule as a superior and dominant rule could remove the harmful primary rules or rules which are related to harmful consequences. Therefore, the prohibition of detriment rule has an important position in remedying damages caused by special obedience or disobedience of wife to the husband. Article 40 of Statue and article 1108 of civil law are also confirming this claim. So, though it is the wife’s obligation to obey the husband, but if the implementation of this duty makes any harm to her, she could refuse the obedience based on the prohibition of detriment rule, article 40 of Constitution, and article 1108 of civil law, which are the reflections of prohibition of detriment rule in law. Also, if the wife becomes disobedient, then the husband could not hurt her by assault and battery.