داوری قراردادی در حقوق خانواده

سیاست کلی نظام حقوقی ج.ا. ایران تشویق به داوری و نهادینه‌سازی آن است. داوری در نظام حقوقی ایران کارکرد دوگانه دارد؛ در قانون آیین دادرسی مدنی، داوری مبنای قراردادی دارد و نهادی شبه‌قضایی است. این نهاد می‌تواند در عرض محاکم قضایی به حل و فصل دعاوی بپردازد. در حالی که داوری در قانون حمایت خانواده یک الزام قانونی در دعوای طلاق غیرتوافقی و نهادی غیرقضایی است و هدف آن صرفاً ایجاد صلح و سازش می‌باشد. به همین دلیل، داوری قراردادی از ظرفیت بیشتری برای حل و فصل دعاوی از جمله دعاوی خانواده برخوردار است. بررسی‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهد که داوری در قانون حمایت خانواده بسیار کم‌فایده و نقش آن در حل مسایل خانواده ناچیز است. بر این اساس، بهتر است از ظرفیت داوری قراردادی در حقوق خانواده استفاده شود. از طریق داوری قراردادی، زوجین به اختیار خود ملتزم می‌شوند که مسایل میان خود را از طریق داور توافقی حل و فصل نمایند و از مراجعه به دادگاه خودداری کنند. با وجود قرارداد داوری، زوجین حق دادخواهی در محاکم قضایی را از خود سلب کرده و جز با توافق نمی‌توانند موضوع داوری را در دادگاه مطرح نمایند. هرچند داوری قراردادی مساله جدیدی نیست، ولی استفاده از این راهکار فقهی حقوقی برای حل و فصل دعاوی خانواده، ایده جدیدی است که در این پژوهش بررسی شده است.

Contractual Arbitration in Family Law

The general policy of the legal system in the Islamic Republic of Iran is encouraging arbitration and institutionalizing it. In the legal system of Iran, arbitration has two functions. In the Civil Procedure Code, it has a contractual basis and is a pseudojudiciary institution. This institution can go to settle suits alongside with juridical courts. In the Protection of Family Act, however, it is a legal must for divorces on which spouses have not mutually agreed. It is a nonjudiciary institution merely aimed to make peace and agreement between spouses. For this reason, contractual arbitration has more capacity to settle suits including family ones. Studies show that, in the Protection of Family Act, arbitration is awfully useless and plays a negligible role in solving family’s problems. Thus, it is better to use contractual arbitration in family law. Through contractual arbitration, spouses become, voluntarily, obliged to settle their problems through an arbitrator on which they have previously agreed and, so, avoid referring to the court. With the contract of arbitration, spouses negate themselves of the right to refer to judiciary courts and, they are not able to file the subject of arbitration in the court unless through an agreement.