تاملی بر نظریه ی خانه نشینی زن در فقه اسلامی

الگوی رفتاری زن در خانواده و جامعه از موضوعات بحث ‌برانگیز در فقه اسلامی است. گروهی بر این باورند که زن باید در خانه بنشیند و به مسئولیت‌های همسری و مادری مشغول باشد و حضورش در جامعه تنها در موارد ضروری مجاز است. گروهی دیگر از این نظریه انتقاد کرده و حضور اجتماعی زن را حقّ مشروع وی به شمار آورده‌اند. اختلاف ‌نظر در این مسئله ناشی از تنافی ظاهری ادله‌ی قرآنی و روایی مربوط به آن است. ادله‌ی متعددی از قرآن و سنت بر مشروعیت حضور اجتماعی زن دلالت دارد و با وجود آنها، روایات متعددی نیز درباره‌ی لزوم حبس زن در خانه وارد شده است. بسیاری از فقهای عظام با هدف جمع میان دو دسته ادله، روایات خانه‌نشینی را به استحباب حبس یا جلوس زن در خانه حمل کرده‌اند و بدین ترتیب «خانه‌نشینی» به عنوان الگوی رفتاری مطلوب برای زن مسلمان معرفی شده است. فرضیه‌ی نگارنده در این نوشتار آن است که حکم اولی یا نفسی برای زن مسلمان اباحه‌ی حضور اجتماعی است و در شرایط عادی نشستن در خانه یا حضور در جامعه رجحانی ندارد. مبتنی بر این فرضیه روایات دالّ بر حبس یا جلوس زن در خانه ناظر به جهات ثانوی است. نگارنده ضمن بررسی پیامدهای خانه‌نشینی زن رشد یافته در جامعه‌ی مدرن، تحلیل اخلاقی روایات دالّ بر خانه‌نشینی زن را نقد کرده و ماهیت ثانوی حکم خانه‌نشینی را تبیین خواهد کرد.