تحلیلی بر پژوهش‌های حوزه سواد در ایران: ساختار مفهومی سواد در نمایه استنادی علوم ایران

هدف: هدف اصلی این مقاله بررسی ساختار مفهومی پژوهش‌های مرتبط با سواد در نمایه استنادی علوم ایران و شناسایی زیرحوزه‌ها و ابعاد مهم مفهوم سواد است.روش: نوع پژوهش حاضر کاربردی است و با استفاده از فنون کتاب‌سنجی و تحلیل هم‌رخدادی واژگان انجام شده است. تعداد 1137 مدرک از نمایه استنادی علوم ایران استخراج و مورد مطالعه قرار گرفت تا روند پژوهش‌های مربوط به سواد در بازه زمانی 25 ساله (1402-1378) شناسایی گردد. از تحلیل خوشه‌ای و نمودار راهبردی نیز برای ترسیم ساختاری مفهومی پژوهش‌های حوزه سواد در این مقاله استفاده شده است.یافته‌ها: پژوهش‌های مربوط به سواد از ده خوشه تشکیل شده­اند که این خوشه‌ها شامل سواد اطلاعاتی، سواد دیجیتال، سواد رسانه‌ای، سواد سلامت، سواد محیط زیست، ابزارهای سنجش سواد، سواد سلامت، تفکر انتقادی، سواد فرهنگی، سبک زندگی و سواد سلامت هستند. علاوه بر این، با تحلیل محتوای مقالات منتشر شده در طول 25 سال گذشته، موضوعات نوظهور شامل سواد دیجیتال، ابزارهای سنجش سواد، سواد سلامت، تفکر انتقادی و سواد فرهنگی هستند.نتیجه‌گیری: نتایج این مقاله به توصیف فهمی جامع از حوزه‌های پژوهش کنونی کمک می‌نماید و دستورالعمل‌هایی را برای پژوهشگران به منظور شروع پژوهش‌های جدید ارائه می‏‌دهد. همچنین، این پژوهش نشان داد که سواد سلامت بیشترین توجه را به خود جلب کرده و اهمیت بالایی در میان پژوهشگران دارد و مطالعات فارسی با پژوهش‌های بین‌المللی در حوزه‌های سواد اطلاعاتی، دیجیتال و محیط زیست همگام است. در ضمن، سواد مالی، با وجود اهمیت در پژوهش‌های جهانی، نیازمند توجه بیشتری در مطالعات فارسی است.

an analysis of literacy research in iran: the conceptual structure of literacy in islamic world science citation center

objective: literacy encompasses various aspects, including education, research, schools, and universities. it refers to the ability to read, write, and understand information. achieving literacy is crucial for individual excellence, family well-being, and national progress. it also fosters meaningful connections between individuals, their families, and society. this study examines the conceptual structure of literacy-related research in the islamic world science citation database (isc) and identifies subdomains and important dimensions of the literacy concept.methodology: the research employs bibliometric techniques and co-occurrence analysis of terms. the documents from the isc database were extracted. the extracted data over the past 25 years (from 1999 to 2023) consisted of 1137 documents. after extracting keywords, standardization and normalization of concepts were performed. for example, singular and plural words were unified, acronyms were transformed into complete phrases, and so on. following standardization, 4514 unique keywords remained. to create a co-occurrence map, the software vosviewer was utilized. cluster analysis and strategic diagrams were used to visualize the conceptual structure of literacy research.findings: ten clusters related to literacy were identified: information literacy, digital literacy, media literacy, health literacy, environmental literacy, literacy assessment tools, health literacy, critical thinking, combination of information literacy and health literacy, lifestyle and health literacy. additionally, through content analysis of articles published during the 25-year period, emerging topics in the field of literacy were identified. the results obtained from analyzing data related to literacy indicate that a total of 1137 documents with the word “literacy” in their titles have been published. concepts such as health literacy, information literacy, and media literacy were ranked first, second, and third in terms of frequency, respectively. the keyword “health literacy” has the highest frequency, indicating that it is a central concept in literacy-related texts. other keywords include financial literacy and environmental literacy. the frequency of the health literacy concept is influenced by researchers’ attention to health issues in society, as well as the impact of communicable diseases such as covid-19 and other conditions like diabetes, hypertension, and cardiovascular diseases. therefore, it is essential for individuals to receive education and awareness related to this topic.conclusion: the results of this study can contribute to a comprehensive understanding of current research domains and provide guidelines for researchers to initiate new studies. furthermore, this research showed that health literacy has garnered the most attention and holds significant importance among researchers. persian studies are aligned with international research in the fields of information literacy, digital literacy, and environmental literacy. however, financial literacy, despite its importance in global research, requires more attention in persian studies.