وضعیت پژوهشگران حوزه علوم پایه در اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی

هدف: فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی موجود بستری را فراهم آورده‌اند که از طریق آن پژوهشگران قادرند حتی داده‌های مورد استفاده در پژوهش خود که ممکن است به سختی به دست آمده باشد را با دیگر پژوهشگران به اشتراک بگذارند و دیگران هم بتوانند این داده‌ها را در اختیار گرفته و مورد تحلیل و بررسی مجدد قرار دهند. هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت پژوهشگران ایرانی حوزه علوم پایه در اشتراک و استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی است.روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و با رویکرد کمی و به شیوه پیمایشی انجام شد. جامعه پژوهش را پژوهشگران حوزه علوم پایه که در سال 2021 در پایگاه وب آو ساینس مقاله داشتند، تشکیل دادند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه‌ محقق‌ساخته‌ای بود که بر اساس منابع مرتبط به صورت الکترونیکی طراحی شد. نمونه آماری شامل 309 پژوهشگر در این پژوهش شرکت کردند. از نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس به منظور تجزیه و تحلیل یافته‌ها استفاده شد.یافته ‌ها: نتایج نشان داد بیش از 64 درصد از پژوهشگران تجربه اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی را ندارند هر چند نگرش مثبتی نسبت به این موضوع دارند و بسیاری از آن‌ها تمایل به استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی دیگران را دارند. عوامل فردی، فرهنگی و رفتاری، حقوقی و سیاسی موثر بر اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی در وضعیت مطلوبی قرار دارند اما عوامل سازمانی و فنی در وضعیت نامطلوبی هستند. میان عوامل فردی، فنی، فرهنگی و سیاسی، سازمانی و حقوقی و سیاسی با متغیرهای جمعیت‌شناختی پژوهش به جز در مواردی در متغیر جنسیت، تفاوتی مشاهده نشد. به لحاظ فنی، سازمانی و ساختاری هنوز شرایط تحقق اشتراک و استفاده از داده‌های پژوهشی فراهم نیست. قوانین، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط آماده نشده‌اند، محرک‌های مادی و معنوی در سازمان‌ها و نهادهای مربوط به وجود نیامده‌اند و زیرساخت‌های فنی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و استانداردهای مورد نیاز فراهم نشده است.نتیجه‌گیری: با وجود این که نگرش مثبت در میان پژوهشگران علوم پایه برای اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی وجود دارد اما به لحاظ فنی و سازمانی امکان تحقق آن وجود ندارد؛ بنابراین، بایستی تلاش‌هایی مداوم جهت ایجاد فرهنگ به اشتراک‌گذاری داده در مراکز علمی و دانشگاهی صورت گیرد؛ قوانین و مقررات شیوه اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی و نیز استفاده مجدد از آن‌ها با رعایت اخلاق پژوهشی تدوین شود و مشوق‌های مادی متنوع برای پژوهشگرانی که داده‌های پژوهش خود را به اشتراک می‌گذارند، در نظر گرفته شود.

the status of basic science researchers in sharing and reusing research data

objective: the existing information and communication technologies have provided a platform through which researchers are able to share even the data used in their research, which may have been difficult to obtain, with other researchers and others to reuse and reanalyze. the purpose of this research is to investigate the situation of iranian basic science researchers in sharing and reusing research data.methodology: in terms of purpose, this research was applied and carried out with a quantitative approach and in a survey way. the research community was formed by researchers in the field of basic sciences who had articles in the web of science database in 2021. the data collection tool was a researcher-made questionnaire designed electronically based on the relevant literature. sample society consisted of 309 basic science researchers participated in this study. spss software was used to analyze the data.findings: the results showed that more than 64 percent of researchers do not have the experience of sharing research data. individual, cultural and behavioral, legal, and political factors affecting the sharing of research data are in a favorable situation, but organizational and technical factors are in an unfavorable situation. no difference was observed between individual, technical, cultural and political, organizational, legal and political factors with the demographic variables of the research, except in some cases in the gender variable. the researchers of this field are familiar with this concept to a great extent and a positive attitude of this concept has been formed in their minds and they have developed a desire to do it if the conditions are available. however, technically, organizationally, and structurally, the conditions are not yet available. the relevant laws, regulations and instructions have not been prepared, material and spiritual stimuli have not been created in the relevant organizations and institutions, and the hardware and software technical infrastructures and required standards have not been provided.conclusion: despite the fact that there is a positive attitude among basic science researchers for sharing and reusing research data, it is not technically and organizationally possible to realize it; therefore, formal and informal working groups should be created among researchers and they should work in the field of raising awareness about sharing research data and related matters, educational campaigns should be created in order to create a culture of data sharing in scientific and academic centers, conferences and awareness sessions on the benefits of sharing research data and requirements for its implementation should be held for managers and related officials in scientific and research centers of the country, necessary hardware and software technical infrastructures should be created in scientific databases and organizational repositories to facilitate storage and long-term protection of data, how to use the existing systems to share research data with various methods and continuously should be taught, the rules and regulations of sharing research data as well as their reuse should be formulated in compliance with research ethics, and various material incentives should be considered for researchers who share their research data.