مطالعه تطبیقی نظام‌های طبقه‌بندی علم و طرح های رده‌بندی کتابخانه‌ای - کتابشناختی

هدف: مطالعه تطبیقی نظام‌های طبقه بندی علم و طرح های رده‌بندی کتابخانه‌ای-کتابشناختی از منظر سیر زمانی، گرایش‌های موضوعی واضعان، رویکردها و معیارهای تقسیم‌بندی، تعداد سرشاخه ها و تاثیرپذیری و تاثیرگذاری آن‌هاست. روش: در پژوهش حاضر از دو روش اسنادی و تحلیل محتوا استفاده شد. در بخش تحلیل اسنادی با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند و با کمک فیش، مجموعه اسناد و مدارک مرتبط با موضوع شناسایی شد. در نهایت 156 نظام رده‌بندی یادداشت شد. در بخش تحلیل محتوا، از دو روش تحلیل محتوای کمی و کیفی استفاده شد. جامعه آماری شامل 156 نظام‌ طبقه‌بندی علم و طرح رده‌بندی کتابخانه‌ای کتابشناختی است. با توجه به هدف و نوع پژوهش، از روش سرشماری استفاده شد و هر 156 نظام طبقه‌بندی تحلیل شد. یافته‌ها: ماحصل بررسی متون منجر به شناسایی 99 نظام طبقه‌بندی علم و 57 طرح رده‌بندی کتابخانه‌ای کتابشناختی شد. اوج شکل گیری نظام های طبقه بندی علم در قرون‌وسطی با فراوانی 45 (46.39 درصد) و طرح‌های رده‌بندی کتابخانه‌ای کتابشناختی در قرون معاصر با فراوانی 29 (51.78 درصد) است. ازنظر تخصص و حوزه موضوعی، 54 درصد نظام‌های طبقه‌بندی علم توسط فلاسفه و 42 درصد طرح‌های رده‌بندی کتابخانه‌ای کتابشناختی توسط کتابداران تدوین شدند. از نظر معیارهای نظام‌های طبقه‌بندی، معیار «دین‌محوری» با فراوانی 11 برای نظام‌های طبقه‌بندی علم و معیار «موضوع محوری» با فراوانی 9 برای طرح‌های رده‌بندی کتابخانه‌ای کتابشناختی در صدر قرار دارند. 14 نفر از واضعان نظام‌های طبقه‌بندی علم برای ارائه طرح خود از فیلسوف ایرانی «فارابی» و سپس 7 نفر از فیلسوف یونانی «ارسطو» تاثیر پذیرفته‌اند، اما در بین طرح‌های رده‌بندی کتابخانه‌ایکتابشناختی،‌ موثرترین فرد «فرانسیس بیکن» با فراوانی 3 است. همچنین اکثر نظام‌های طبقه‌بندی علم یعنی 35.38 درصد (23 مورد) در سرشاخه‌ها تقسیم دوتایی دارند، ولی در بین طرح‌های رده‌بندی کتابخانه‌ایکتابشناختی تقسیم چهارتایی و ده‌تایی سرشاخه‌ها بیشترین فراوانی (هرکدام 6 مورد با سهم 13.63 درصد) را به خود اختصاص دادند. نتیجه گیری: مقایسه این دو نظام طبقه‌بندی با توجه به معیارهای مذکور، چشم‌انداز مناسبی از این نظام‌ها را از آغاز تاکنون فراهم می‌کند. بنابراین، نتایج پژوهش می‌تواند در جهت سیاست‌گذاری علمی کشور در حوزه نظام‌های طبقه‌بندی علم و کتابخانه ای کتابشناختی راهگشا باشد.

Comparative Study of Science Classification Systems and Library Bibliographic Classification Schedules

Objective: The science classification and library bibliographic classification are the two wellknown study fields, the first, subject to science field and the second subject to Library and Information Science field. These two concepts are very close to each other. Regardless of the connection between these two, there exist fundamental questions, to name one: what is the need for compilation of science classification systems or library bibliographic classification schedules? There are many studies on these tow schemes, which can be divided into the following four categories: 1) Discussing the general issues (like definition, necessity and challenges), 2) describing one or more classification systems, 3) analyzing the perspectives of Islam and Muslims, and 4) specifying the components of science classification or librarybibliographic classification as to interdisciplinary fields and the theories thereof. In none of the existing works, a combination of these two… is studied in a comprehensive and detailed sense. Accordingly, this study aims at running a comparative study of science classification systems and library bibliographic classification schedules in the context of the time trends, thematic tendencies of the designers, the approaches and classification criteria, the count of branches and their efficiency and influence thereof. Methodology: The two documentary and content analysis methods are adopted here. In the documentary analysis section, a collection of relevant documents is identified through a targeted sampling method. In the content analysis, quantitative and qualitative methods are applied. According to the purpose and type of research, the census method is applied. Finding: The review run on the texts led to the identification of 99 science classification systems and 57 library bibliographic classification schedules. The climax of the science classification systems formation is toured in the Middle Ages with a frequency of 45 (46.39%) and the library bibliographic classification schedules climax is toured in the contemporary age with a frequency of 29 (51.78%). In terms of expertise and subject area, 54 percent of science classification systems are developed by philosophers and 42 percent of library bibliographic classification schedules are developed by librarians. In terms of classification systems criteria, the "religiousorientation" with frequency of 11 classifications for the science classification systems and the "subject orientation" with frequency of 9 classification for librarybibliographic classification schedules top other criteria. The count of developers of science classification system are influenced by Farabi, an Iranian philosopher, is 14. The count of the same influenced by Aristotle, a Greek philosopher, is seven. As to library bibliographic classification schedules, the most influential person is Francis Bacon. In the science classification systems, 35.38 percent (23 cases), are divided into two categories, while in the library bibliographic classification schedules, most of the subcategories are quartet and decimalized (each are with 13.63 percent (6 classifications).     Conclusion: Comparing these two classification systems according to these criteria provides an appropriate perspective of these systems from the beginning to the present. Therefore, the results of this research can be applied to the country’s scientific policies in the field of science classification systems and library bibliographic classification schedules. Regardless of the relation between these two systems, there are fundamental questions about these two domains. Among them, one can point to the question of whether the necessity of codification of classification systems of science or library bibliographic classification schemes is right?