تبیین مولفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی بر اساس معیارهای جامعه اطلاعاتی و ابعاد جهانی شدن با رویکرد نظریه داده‌بنیاد

هدف: هدف این پژوهش، شناسایی و تبیین مولفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی بر اساس معیارهای جامعه اطلاعاتی و ابعاد جهانی شدن است.روش پژوهش: نوع پژوهش کاربردی با رویکرد کیفی است که با روش تحلیل محتوای کیفی، نظریه داده‌بنیاد و ابزار مصاحبه گردآوری شده است. روش نمونه‌گیری هدفمند است. جامعه پژوهش نیز 22 نفر از متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی با زمینه تخصصی جامعه اطلاعاتی، جهانی شدن و ارزیابی خدمات کتابخانه‌ها هستند که با آنها مصاحبه نیمه‌ساختاریافته انجام شد. مصاحبه‌ها تا آنجا ادامه پیدا کرد که مطالب به حالت اشباع رسیدند و از مفاهیم جدید خالی شدند. در این مرحله نیز دو مصاحبه به عنوان اطمینان از اشباع داده‌ها انجام شد و پس از آن مصاحبه‌ها متوقف شد.یافته‌ها: یافته‌های حاصل از مصاحبه‌ها در قالب کدگذاری محوری و کدگذاری باز در 5 بخش شرایط علی، راهبردها، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر و پیامدها ارائه گردید. کدهای محوری برای شرایط علی مولفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: عوامل اقتصادی، تولید و سازماندهی دانش و اطلاعات، عوامل زیرساختی و غیره. کدهای محوری برای راهبردهای مولفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: هماهنگی و یکپارچه‌سازی، برنامه‌ریزی راهبردی، تجزیه و تحلیل محیط‌های داخلی و خارجی و غیره. کدهای محوری برای شرایط زمینه‌ای مولفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: عوامل قانونی و اقتصادی، عوامل فرهنگی، عوامل ارتباطی و تعاملی و غیره. کدهای محوری برای شرایط مداخله‌گر یا تعدیل‌کننده مولفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: عوامل بودجه و درآمدی، تنوع فرهنگی-اجتماعی،  عوامل کلان و مدیریتی و غیره. کدهای محوری برای پیامدهای مولفه‌های خدمات کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی عبارتند از: توسعه و تبادل ارتباطات، توسعه و تقویت مدیریت دانش، تقویت جایگاه کتابخانه، بهبود زیرساخت‌ها، خدمات کتابخانه‌ای متمایز، و توسعه پایدار که هر کدام از این کدهای محوری شامل چندین زیرمجموعه (کدهای باز) می‌شوند. در نهایت، مدل پارادایمی پژوهش بر اساس مولفه‌های استخراج شده ارائه گردید.نتیجه‌گیری: عوامل متعددی به عنوان شرایط علّی، راهبردها، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر منجر به افزایش یا کاهش کارآیی کتابخانه‌های دانشگاهی می‌شوند. امری که در صورت تقویت نقاط قوت و رفع نقاط ضعف منجر به پیامدهایی مثبت در پیشرفت و توسعه این کتابخانه‌ها می‌شود. در این راستا، انتظار می‌رود که کتابخانه‌ها با توجه به معیارهایی که برای جامعه اطلاعاتی تعیین شده است، عملکرد خود را بهبود بخشند و با توجه به ابعاد جهانی، زمینه مناسبی را برای فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی استادان، دانشجویان و پژوهشگران فراهم نمایند. با توجه به نتایج به دست آمده، می‌توان گفت که ارائه خدمات جامع و با استفاده از فناوری‌های نوین و با رعایت معیارهای جامعه اطلاعاتی و ابعاد جهانی، برای کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی دانشگاهی بسیار حائز اهمیت است.

explaining the service components of libraries and information centers based on information society criteria and dimensions of globalization with grounded theory approach

objective: the purpose of this research was to identify and explain the service components of libraries and information centers based on information society criteria and dimensions of globalization.methods: this applied qualitative research was conducted using the method of qualitative content analysis, grounded theory, and interview tools. the sampling method was purposeful. the research community consists of 22 experts in library and information science with the specialized field of information society, globalization, and evaluation of library services, with whom a semi-structured interview was conducted.results: the findings of the interviews were presented in the form of axial coding and open coding in five sections: causal conditions, strategies, contextual conditions, intervening conditions, and consequences. the core codes for the causal conditions of the service components of libraries and information centers are: economic factors, production and organization of knowledge and information, infrastructural factors, etc. the core codes for the strategies of the service components of libraries and information centers include coordination and integration, planning strategic, analysis of internal and external environments. the core codes for the background conditions of the service components of libraries and information centers include legal and economic factors, cultural factors, communication, and interactive factors, etc. the core codes for the intervening or modulating conditions of the service components of libraries and information centers are: budget and income factors, socio-cultural diversity, macro and management factors, etc. the core codes for the consequences of the service components of libraries and information centers consist of the development and exchange of communication, the development and strengthening of knowledge management, the strengthening of the library’s position, the improvement of infrastructure, differentiated library services, and sustainable development, each of these core codes includes several subcategories (open codes).  conclusions: several factors such as causal conditions, strategies, background conditions, intervening conditions lead to increasing or decreasing the efficiency of academic libraries. this will lead to positive consequences in the progress and development of these libraries if the strengths are strengthened and the weaknesses are eliminated. in this regard, it is expected that according to the criteria set for the information society, they will improve their performance, and according to global dimensions, they should provide a suitable ground for the research and educational activities of professors, students, and researchers. according to the obtained results, it can be said that it is very important for academic libraries and information centers to provide comprehensive services using modern technologies and in accordance with the standards of the information society and global dimensions.