کتاب، کتابخانه و کتابداری کودک و نوجوان در پایان ‌نامه‌ها و رساله‌‌های ایران

هدف: شناسایی و تحلیل کمّی و کیفی پایان‌ نامه‌های با موضوع کتاب، کتابخانه و کتابداری کودک است.روش: روش، تحلیل محتواست و تلاش شده با گردآوری و تحلیل داده‌های 379 پایان‌نامه‌ با موضوع کتاب، کتابخانه و کتابداری کودک از سال 1395 تا 1401، گزارش کمّی و کیفی از آنها به دست دهد.یافته‌ها: پایان‌نامه‌ها‌ در دو مقوله اصلی، «کتاب‌ و گونه‌های ادبی» با 11 زیرمقوله و «ترویج و خدمات‌رسانی کتاب» با 9 زیرمقوله، جای گرفتند. یافته‌ها نشان داد از ابتدای تدوین این منابع، گونه‌ها و انواع ادبیات افت و خیزهایی داشته، اما کمبود پژوهش در کتاب تصویری و گونۀ پرطرفدار فانتزی میان نوجوانان ناامیدکننده است؛ فراوانی پایان‌نامه در چهار رشته و گرایش: زبان و ادبیات فارسی (به ویژه با وجود گرایش ادبیات کودک)، علوم تربیتی (برای تاثیر کتاب و قصه‌گویی در آموزش)، علم اطلاعات و دانش‌شناسی (به خاطر ترویج مطالعه و وظیفه مهم ارائه خدمات به کودک) و زبان‌های خارجی (با تاکید بر شیوه‌های ترجمه و آموزش زبان با قصه‌گویی) قابل انتظار است؛ اما بی‌رغبتی کتابداران به پژوهش در قصه‌گویی (پربسامدترین زیرمقوله) و نیز تعداد کم پژوهش در ترویج مطالعه، به عنوان یکی از مهمترین دغدغه‌های این رشته، هشداردهنده است. در این پژوهش تحلیل محتوا و روش کتابخانه‌ای به سبب ماهیت متون ادبی، پُراستفاده‌ترین روش بوده است. همچنین به نظر می‌رسد کسب نتیجه‌ای متقن و بی‌شبهه در اختصاص یکی از چهار رویکردِ: موضوع‌محور، متن‌محور، مسئله‌محور و تطبیقی به پایان‌نامه‌ها‌، نیازمند نظر انتقادی متخصصان ادبیات کودک باشد.نتیجه‌گیری: در پژوهش حاضر، علاوه بر نگاه متفاوت در تشخیص موضوع و زیرموضوع پایان‌نامه‌ها تا سه سطح، و نیز تعیین آثار و پدیدآوران مورد پژوهش، بررسی آنها از جنبۀ چهار رویکرد پژوهشی (مسئله‌ محوری، موضوع‌ محوری، متن ‌محوری و تطبیقی) نیز صورت گرفته است.

children’s and young people’s books, libraries and librarianship in iranian theses and dissertations

objective: the purpose of this research is to identify and quantitatively and qualitatively analyze dissertations on books and children’s librarianshipmethods: this research has provided a quantitative and qualitative report on the content analysis of 379 theses on children’s books, libraries, and librarianship from 2015-2022.results: the theses are placed in two main categories, &books and genres& with 11 subcategories and &promotion of reading and information service& with nine subcategories. findings showed that the genres had ups and downs during this period, but the lack of research on picture books and the popular genre, fantasy, among teenagers is disappointing. a large number of dissertations in four fields: persian language and literature (especially for children’s literature), educational sciences (for the effect of books and storytelling on education), knowledge and information science (because of the promotion of reading and information service to children) and foreign languages (with an emphasis on translation methods and language teaching by storytelling) are expected. but the reluctance of librarians to research on storytelling (the most frequent subcategory) and the low number of research on promoting reading, as one of the most important concerns of this field, is alarming. in this research, content analysis and library method has been the most used method due to the nature of literary texts. also, it seems that obtaining a convincing and unequivocal result in allocating one of the four approaches: problem-based, topic-based, text-based and comparative to theses, requires the critical opinion of children’s literature experts.conclusions: in this research, in addition to a different view in identifying the categories and subcategories of theses, up to three levels, as well as determining the works and authors that have been researched, each of these researches was also examined from the aspects of problem-based, topic-based, text-based and comparative.