بررسی آثار اقتصادی و اجتماعی بهره‏برداری بی‎رویه از منابع آب در دشت رفسنجان-انار در استان کرمان

بهره‌برداری بی‌رویه از آب‏های زیرزمینی، به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک، آثار منفی زیست‎محیطی به دنبال داشته است. اولین گام در جهت برنامه‎ریزی و مدیریت برای افزایش استفاده از منابع آب و خاک درک میزان بهره‌وری از این منابع در تولیدات کشاورزی است. در مطالعه حاضر اثر منفی ناشی از بهره‌برداری بی‌رویه بر تولید محصول پسته، وضعیت بهره‌وری استفاده از آب و در نهایت تصمیم به مهاجرت و امید به آینده کشاورزان در سال 1391 در دشت رفسنجان بررسی شد. به این منظور، با استفاده از روش پیمایشی و با تکمیل 110 پرسش‏نامه (روش نمونه‌گیری خوشه‌ای)، اطلاعات مورد نیاز به‏دست آمد. سپس برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش رگرسیون و آنالیز واریانس استفاده شد. تولید نهایی یک متر مکعب آب، 04/0 کیلوگرم پسته خشک تخمین زده شد. این میزان عملکرد تولید آب نسبت به 15 سال گذشته به میزان 33 درصد کاهش یافته است. همچنین مشخص شد که کاهش بهره‌وری منابع آب و نا‏امیدی به آینده منابع آب تاثیرات منفی متقابلی بر یکدیگر داشته‌اند. این مسئله بر تصمیم به مهاجرت کشاورزان تاثیرگذار بوده است. به منظور کاهش آثار منفی ناشی از برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی پیشنهاد ‏شد در ارزیابی‏های اقتصادی طرح‏های آب‌بر، به هزینه‌ها و منافع اجتماعی توجه شود. در نهایت، پیشنهاد شد جهت جلوگیری از آثار منفی نا‏امیدی از آینده، اطلاع‎رسانی در خصوص منابع آب همراه با ارائه راهکارها و ایجاد امید به آینده باشد تا ضمن جلوگیری از کاهش بهره‌وری آب از تخریب بیشتر منابع جلوگیری شود.