تحلیل کارآیی انرژی و ردپای بوم‏‏شناختی مزارع تولید گوجه‌فرنگی در شهرستان اسدآباد

مطالعه جنبه های زیست محیطی نظام های زراعی بسیار اهمیت دارد. از این‏‌رو، هدف پژوهش حاضر ارزیابی پایداری زیست محیطی تولید گوجه فرنگی در شهرستان اسدآباد بود که با بهره گیری از روش های ارزیابی ردپای بوم‌‏‏شناختی و کارآیی انرژی انجام شد. نمونه آماری پژوهش متشکل از 210 گوجه‏‌فرنگی کار بود که از جامعه آماری شامل 569 گوجه فرنگی‌‍ کار به ‏صورت تصادفی انتخاب شدند. رویکرد پژوهش حاضر کاربردی و روش آن پیمایشی با واحد تحلیل مزرعه بود. اطلاعات مورد نیاز پژوهش با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه رو در رو جمع آوری شد. روایی پرسشنامه از طریق روایی ظاهری و محتوایی و پایایی آن با روش پیش آزمون- پس آزمون تعیین شد. نتایج مطالعه نشان داد که شاخص کارآیی و بهره‌‏وری انرژی به دست‌‏آمده از نسبت انرژی خروجی حاصل از محصول گوجه‌‏فرنگی به انرژی های ورودی ناشی از نهاده های مصرفی به‏ ویژه برق با 38.9 درصد، کود ازته با 26.9 درصد و گازوئیل با 15.2 درصد، (در مجموع، 81 درصد،)، به‏ ترتیب، برابر با 0.34 و 0.42 مگاژول است. عامل اصلی پایین بودن کارآیی و بهره‏‌وری انرژی، مصرف بی‌‏رویه نهاده ها به‏ ویژه برق و کودهای ازته است. افزون بر این، ردپای بوم‏‏‌شناختی تولید گوجه فرنگی 3.62 هکتار جهانی (ردپای مستقیم 2.2 و غیرمستقیم 1.42 هکتار جهانی) برآورد شد؛ به دیگر سخن، 1.42 هکتار زمین بهره‌ور جهانی لازم است تا آلاینده های تولیدشده در اثر تولید گوجه فرنگی را جذب کند. یافته های تحقیق نشان دهنده عدم پایداری تولید گوجه فرنگی در شهرستان اسدآباد بر اثر تولید و انتشار آلاینده های ناشی از کاربرد بی‌رویه و غیراصولی نهاده ها است. با توجه به میزان مصرف بالای برق در پمپ های آبیاری می توان با اﻧﺘﺨﺎب پمپﻫﺎ و ﻣﻮﺗﻮرﻫﺎی ﺑﺎ راﻧﺪﻣﺎن ﺑﺎﻻ، ﺳﺮوﯾﺲ و ﺗﻌﻤﯿﺮ ﻣﺮﺗﺐ ﺗﺠﻬﯿﺰات، آﺑﯿﺎری در ﺳﺎﻋﺎت ﻏﯿﺮ پیک، اﺳﺘﻔﺎده از کاﻧﺎﻟ‌ﻬﺎی ﺑﺘﻮنی ﺑﺠﺎی کاﻧﺎل‌های ﺳنتی ﻣﻮﺟﻮد، اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﺘﺨﺮ و ﻣﺨﺎزن ذﺧﯿﺮه آب و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺳامانهﻫﺎی آﺑﯿﺎری ﺳﻨﺘی ﺑﻪ سامانهﻫﺎی ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر، مصرف این نهاده را کمتر کرد. همچنین، از طریق به‏‌کارگیری انواع نهاده های آلی و ارگانیک و روش های مبارزه زیست‌‏شناختی (بیولوژیک) با آفات (گل جالیز گوجه فرنگی) به ‏جای مصرف انواع نهاده های شیمیایی و نیز استفاده از ادوات ترکیبی و پیشرفته کشاورزی برای کاهش عملیات زراعی و بررسی و معاینه فنی ماشین‏‌آلات کشاورزی و در نتیجه، مصرف کمتر گازوئیل، می توان اثرات زیست محیطی این نظام تولیدی را کاهش داد؛ همچنین، برای بهبود کارآیی و بهره وری انرژی، جایگزینی بذرهای اصلاح‌‏شده به ‏جای بذور محلی توصیه می شود.

energy efficiency and ecological footprint analysis of tomato production farms in asadabd county of iran

introduction: in modernization era, high consumption level and improper use of external agricultural inputs (fertilizers, pesticides, and fuels), particularly in developing countries, have resulted in different consequences such as climate change, water pollution, or natural resource depletion. for example, agriculture is responsible for approximately 20 percent of greenhouse gas emissions. iran is the largest emitter of greenhouse gases in the middle east. hence, over recent years, evaluating environmental capacities and studying environmental impacts of agricultural production have increased. one important facet of studying agricultural systems is to evaluate their sustainability. one of the most important quantitative models of measuring sustainability is the ecological footprint known as an accounting metric, which assesses humanity’s pressure on natural resources and situates consumption levels within the earth’s ecological limits. due to the increase in population and demand for agricultural products, creating new forms of energy in the agricultural sector and improper use of inputs, this economic sector has become an energy consuming sector. so far, various studies have been conducted to measure energy efficiency in the agricultural sector. despite the fact that a large proportion of tomato production in the hamedan province of iran is related to asadabad county, there seems to be no clear attention to sustainability status of agricultural operations. therefore, this study aimed at studying the ecological footprint and energy efficiency to assess sustainability of the tomato production in asadabad as a main tomato producer in the west iran. the specific objectives of the study included: (1) describing the demographic and technical profile of tomato producers, (2) evaluating the energy efficiency regarding the inputs and products, and (3) estimating the direct and indirect ecological footprint of tomato production to identify the most crucial production inputs in terms of pollutant emissions.materials and methods: the ecological footprint (ef) has become a popular indicator since it was first introduced in a publication in the 1990s. based on energy consumption, the place-oriented method was used, and therefore, consumption-based ef as well as direct and indirect ef were calculated. global hectares approach was used to measure the ecological footprint unit. in addition, according to energy input and output resulting from the consumption of inputs and from the products, energy efficiency was estimated. the study was conducted in a descriptive-survey research method using a questionnaire, and a sample of 210 tomato producers was randomly selected. to estimate the energy consumption, equivalence factors ( were used to estimate the amount of energy produced from each of the inputs and outputs. the ecological footprint was defined as the sum of real and virtual lands directly or indirectly related to crop production, and were required to absorb co2 emitted by that production, which was expressed in equation (1), where  showed the land occupied over time by croplands, built area, pastures and forests for crop production, and was calculated by equation (2), in which  represented the amount of occupied land with type a (cropland, forest, pasture, built area),  equaled one while  resembled the equivalence factor for land type a,  was equal to 2/2.  showed the amount of forest required for absorbing co2 emitted during the product’s lifecycle, which was calculated by equation (3), where  represented the amount of energy consumption by inputs in gj ha-1,  was the ability of a hectare of forest land to absorb carbon released from energy equal to 71 gj petroleum:      results and discussion: results of the ef analysis showed that the  was estimated at 1/42 gha and the consumption-based ef was measured to be 7.57 gha.