ارزیابی اثرات اقتصادی تشکیل بازار آب کشاورزی در شبکه آبیاری دشت رامجرد

در دو دهه‌ اخیر، تشکیل بازار آب به‏ عنوان یک راهبرد مطلوب مدیریت تقاضا برای رفع کمبود آب مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به نقش آب در بخش کشاورزی، ارزیابی اثرات تشکیل بازار آب بر وضعیت معیشتی کشاورزان حائز اهمیت است. بر این اساس، در مطالعه حاضر، اثرات تشکیل بازار آب بر تغییرات الگوی کشت و بازده برنامه‎ ای کشاورزان استان فارس بررسی شد. گردآوری داده‌های مورد نیاز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی چندمرحله ای از صد بهره ‏بردار دارای حقابه در شبکه آبیاری دشت رامجرد صورت گرفت؛ سپس، الگوی برنامه‏ ریزی ریاضی مثبت (pmp) تهیه و سناریوی تشکیل بازار آب با لحاظ قیمت تعادلی پیاده‌سازی شد. نتایج نشان داد که با تشکیل بازار آب، سطح زیر کشت محصولات پربازده و با نیاز آبی بالا شامل برنج، گوجه‌فرنگی و چغندرقند، به‏ ترتیب، 40.67، 23.17 و 10.45 درصد و همچنین، بازده اقتصادی فعالیت ‏های زراعی در تمامی نقاط دشت رامجرد افزایش می‏یابد؛ و بر این اساس، بازده برنامه ‏ای کل اراضی دارای حقابه شبکه نیز از حدود 2013.080 به 2194.200 میلیارد ریال (معادل نُه درصد) بهبود خواهد یافت. بنابراین، ایجاد بازار آب می تواند کارآیی اقتصادی منطقه را بهبود بخشد که البته، مستلزم اتخاذ مقررات و قوانین کارساز و نظارت دقیق بر این بازار است. تشکیل و تقویت نهادها و تشکل های محلی آب بران که از جایگاه حقوقی و قانونی برخوردار باشند، می تواند بستر لازم برای تشکیل بازار آب و نظارت بر این بازار را فراهم سازد.

Economic Impact Assessment of Agricultural Water Market Formation in Irrigation Network of Ramjerd Plain in Iran

Over the last two decades, water markets have been considered as a desirable demand management strategy to address water scarcity. Accordingly, it is important to assess the impacts of water market formation on the livelihood of farmers in order to plan for the implementation of this policy in the agricultural sector. In the present study, the effects of water market formation on the changes in crop pattern and farmers’ gross margin were investigated. The required data were collected in a multistage random sampling method from 100 farmoperators with water quota in Ramjerd Plain Irrigation Network; then, the positive mathematical planning (PMP) model was prepared and the water market formation scenario was implemented, considering an equilibrium price. The results showed that the formation of the water market would increase the area under cultivation of highyielding crops with high water requirements including rice, tomatoes and sugar beets by 40.67, 23.17 and 10.45 percent, respectively. Also, with the formation of the water market, the gross margins of agricultural activities in all parts of the Ramjerd Plain would increase; accordingly, the gross margins of the total plans of lands with water network quota would improve from about 2194.200 to 2013.080 billion rials (equivalent to nine percent). Therefore, creating a water market can improve the economic efficiency of the region, which obviously requires the adoption of effective rules and regulations and close monitoring of this market. Establishing and strengthening local agricultural water institutions and organizations with legal positions can pave the ground for establishing and monitoring the water market.