ارزیابی اولویت و اثربخشی راهبردهای ارتقای بهره‌وری آب و توسعه همه‏ جانبه بخش کشاورزی در برنامه‌های توسعه: مطالعه موردی استان قزوین

ارزیابی راهبردهای اجرایی در بخش کشاورزی می‏تواند زمینه را برای شناخت کاستی‏ های فرآیند توسعه ملی فراهم سازد. از این ‏رو، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی میزان اولویت و اثربخشی دو راهبرد ارتقای بهره وری آب و توسعه همه‌جانبه بخش کشاورزی در برنامه های اول تا پنجم توسعه کشور در استان قزوین انجام شد. داده ‏های مورد نیاز از طریق به ‏کارگیری روش ‏های اسناد پژوهی، فرا تحلیل و مطالعه موردی گردآوری شدند. همچنین، جامعه آماری پژوهش، در بخش میدانی، کارشناسان و خبرگان بخش کشاورزی استان قزوین بودند که به روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. نتایج تحلیل سوات (swot) در بازه زمانی 98-1397 نشان داد که در هر دو زیربخش، اولویت نقاط ضعف بیش از نقاط قوت و نیز اهمیت تهدیدها بیش از فرصت‏هاست. از سوی دیگر، یافته ‏های پژوهش نشانگر اهمیت زیاد و اثربخشی متوسط راهبردهای برنامه‌ریزی برای افزایش راندمان انتقال آب، مدیریت منابع آب کشاورزی، افزایش تولید و کاهش هزینه‏ ها، هم‏سویی فعالیت ‏های کشاورزی با توسعه پایدار، افزایش سهم بخش کشاورزی از بازار پول و سرمایه و بهبود سطح معیشت تولیدکنندگان بود. تبیین استانداردهای بهره ‏وری کیفی آب، برنامه‌ریزی مشارکتی و همچنین، اجرای برنامه‏های آموزشی ترویجی در راستای ارتقای بهره‏وری منابع آب می ‏تواند به افزایش اثربخشی راهبردهای ارتقای بهره ‏وری آب بینجامد. ارزیابی و نظارت مستمر بر فرآیندها، شناسایی چالش‏ ها و ارائه راهکارهای عملی همراه با به کارگیری راهبردهایی همچون کشاورزی هوشمند و کشاورزی چندکارکردی نیز می ‏تواند موجبات توسعه همه‌جانبه بخش کشاورزی را فراهم سازد.

Assessing the Priority and Effectiveness of Strategies to Water Productivity Promotion and Comprehensive Development of Agricultural Sector in Development Programs: A Case Study of Qazvin Province of Iran

Assessment of the different strategies implemented in agricultural sector makes it possible to recognize the shortcomings of national development process. Therefore, this study aimed at assessing the priority and effectiveness of two strategies including water productivity promotion (WPP) and comprehensive development of the agricultural sector (CDA) in the first to fifth Iranian development programs in Qazvin province of Iran. The required data were collected through archival research, metaanalysis and case study. The statistical population the field study included the experts and specialists, in the agricultural sector of the province, who were selected through purposive sampling. The results of the SWOT analysis conducted during 20192020 showed that in both WPP and CDA subsectors, weaknesses had a higher priority than strengths; also, threats were ranked higher than opportunities. Furthermore, the research findings indicated the great importance and medium effectiveness of the strategies such as planning to increase water transfer efficiency, agricultural water resources management, increased production and reduced costs, aligned agricultural activities with sustainable development, increased agricultural sector’s share in monitory and capital markets, and increased livelihood security of producers. Finally, determining standards for qualitative water productivity, participatory planning and developing educational programs and extension services were recommended to enhance the productivity of water resources; in addition, continuous monitoring and evaluation of development processes, investigating development barriers and considering effective solutions such as smart agriculture and multifunctional agriculture might lead to CDA in the development programs.