توسعه کشاورزی در ایران: تعامل هدفها و راهبردها

با شتاب گرفتن رشد مناطق شهری بر پایه تولیدات صنعتی جلوگیری از گسترش اختلاف شدید درآمد در مناطق شهری و روستایی روز به روز دشوارتر می شود. سرازیر شدن نیروی کار کم سواد از روستاها به حاشیه شهرها، پیدایش قشر عظیمی از جمعیت بیکار در مناطق شهری و به وجودآمدن نابرابری در سطح درآمدها از پیامدهای طبیعی این روند می باشد. در ایران نیز به موازات گسترش اقتصاد شهری و آزادسازی اقتصادی در سطح کلان نرخ رشد درآمد در مناطق شهری سرعت گرفته و مشکل نابرابری درآمدهای شهری و روستایی جدیدتر شده است.اصولا سرعت گرفتن روند توسعه کشاورزی تنها راه کاهش نابرابری سطوح درآمدی در مناطق شهری و روستایی است . اما این امر مستلزم تحقق نرخ بالای رشد کشاورزی و انتقال ضریب تکاثری پرقدرت آن به بخش روستایی غیرکشاورزی است. ایران به دلیل برخورداری از اراضی آبی مناسب برای تولید محصولات پر ارزش که تقاضا برای آنها در سطوح ملی و روستایی رو به رشد است در جایگاه بسیار مناسبی برای تحقق چنین رشدی در بخش کشاورزی قرار دارد. بخصوص می توان انتظار داشت که این کشور با برخوردار شدن از اقتصاد باز، سرمایه گذاری چشمگیر از محل درآمدهای نفتی و حتی سرمایه گذاری خارجی مستقیم بتواند نرخ رشد بالاتر از 8 درصد در سال را در بخش شهری تجربه کند تا بازار مساعدی را برای تولیدات کشاورزی فراهم آورد. برای همگام کردن نرخ رشد درآمد روستایی با درآمد شهری نیز به دو طریق می توان عمل کرد: الف) کاهش سریع جمیعت روستایی و یکپارچه سازی مزارع به منظور تشکیل واحدهای بهره برداری بزرگتر و ب) توسعه عمقی کشاورزی از طریق افزایش عملکرد و تراکم کشت. شایان ذکر است که در مورد ایران نه تنها بزرگترین ظرفیت برای کاهش تفاوت درآمد روستایی و شهری در تولید کالاهای پرارزش بویژه محصولات باغی و دامی نهفته است، بلکه شرایط بسیار مناسبی نیز برای افزایش تولید این قبیل محصولات وجود دارد. بدیهی است حصول اطمینان از دستیابی به نرخ رشد سریع در محصولات پر ارزش مستلزم تلاش ویژه برای حل مسائل مربوط به بازاریابی کالاهای فاسدشدنی و توسعه فناوری در جهت نیازهای بازارهای هدف است. البته در این زمینه سایر زیربخش ها هم نقش مهمی دارند و باید به الزامات آنها نیز توجه شود. در این راستا مهمترین مسئله اولویت قائل شدن برای تحقیقات در زیربخش باغبانی با توجه به تنوع محصولات در ایران است.