نقش اجرایی رژیم حقوقی رودخانه هیرمند در تعدیل خشکسالی سیستان

در دهه اخیر ، بخصوص در سالهای پایانی سده بیستم ، کمبود منابع آب شیرین به یک مسئله بحران ساز جهانی تبدیل شده و آب به عنوان موضوعی مهم ، د رکانون مباحثات و مذاکرات بین المللی قرار گرفته است . تعدادی از کشورهای جهان بخش گسترده ای از آب مورد نیاز خود را از رودخانه های مرزی اختلاف زا تامین می کنند . در کشور ما ضریب وابستگی به منابع آب با منشا خارج از کشور ، در بعد ملی رقم ناچیزی است ولی در بعد منطقه ای رقمی بالا و بسیار مهم و حیاتی است ، به طوری که ضریب وابستگی سیستان به رودخانه مرزی هیرمند تقریبا 100 درصد است . از این رو هر از چند گاهی جلوگیری از ورود آب هیرمند از افغانستان به ایران منجر به نابودی کشاورزی منطقه و بروز بحران و خشکسالی می شود . میانگین آبدهی سالانه هیرمند حدود 6/4 میلیارد متر مکعب است . همچنین سالانه به طورمتوسط 8/2 میلیارد متر مکعب آب از سایر رودهای افغانستان و 6/. میلیارد متر مکعب نیزاز رودهای داخلی ایران به تالابهای بین المللی هامون واقع در دشت سیستان وارد می شود . وجود خطر انحراف آب هیرمند به منطقه ای موسوم به گود زره بدون وارد شدن به ایران مشکلی پیچیده ای را برای مدیریت آب منطقه و بویژه تالابهای بین المللی هامون به وجود می آوردیکی از مشغله های مهم سیاسی ایران در یک سده اخیر ، تعیین رژیم حقوقی هیرمند بوده است . هر چند مرزهای بین المللی میان ایران و افغانستان در میانه شاخه اصلی هیرمند در شرایط کنونی مورد پذیرش دو کشور است ، ولی نحوه تقسیم آب هیرمند ، نحوه بهره برداری از آن در منطقه دلتا و سایر حقوق مربوط به این رودخانه همچنان لاینحل باقی مانده است .با توجه به مطالب پیشگفته ، در مطالعه حاضر ضمن بررسی وضعیت آبی سیستان ، عوامل محدود کننده ذخایر سطحی ، تاثیر سدهای احداثی افغانستان بر وضعیت کنونی و آینده منابع آب سیستان و رژیمهای حقوقی تقسیم آب بین دو کشور همسایه ایران و افغانستان تحلیل می شود و بر اساس نتایج تحلیل ، برای کاهش وابستگی و بهبود وضعیت ، راهکارهایی ارائه می گردد .