بایسته‌های انسان‎شناختی دینی پیشرفت

چکیدهانسان دارای ابزار، منابع و بسترهای معرفتی متعددی است. استفاده درست از همه آنها و توجه به محدوده و مقدار واقع‌نمایی هرکدام، از بایسته‌های دست‌یازیدن به پیشرفت اسلامی است. تعبّد نابجا به برخی از منابع معرفت و بی‌اعتنایی به دیگر منابع، مانعی بزرگ در راه پیشرفت خواهد بود. همچنین انسان دارای ساحت جسم و روح ـ حیوانی و متعالی ـ است. روح انسانی سرشت‌مند بوده، انبوهی از خصوصیات همگون و ناهمگون و عالی و دانی را در خود جمع کرده است. در کنار سرشت‌های اولیه ثابت که همگان در آن مشترک‌اند، می‌توان از یک ‌سلسله سرشت‌های ثانویه سراغ گرفت که همگان در آن یکسان نیستند. ضمن التفات به مقصد اصلی (فطرت الهی انسان)، توجه به تشکیک و یکسان‌نبودن فطریات در آحاد انسان و فروننهادن و غفلت‌نکردن از دیگر امور سرشته در ذات انسان، ضرورتی دیگر در راهِ رسیدن به پیشرفت است. فراخی پیشرفت از منظر اسلام، هردو دنیای بیرون و درون انسان را فرامی‌گیرد و «کرامت» نمونه‌ای از افق پیشرفت درون انسان، در نگاه دینی است.