بررسی تطبیقی مبانی انسان‌شناختی علم دینی و علم سکولار

چکیدهعلم و دانش دارای عناصر و مولفه های گوناگونی چون مبانی، موضوع، مسایل، روش، هدف، موضوع و ... است که هر یک در هویت و ماهیت علم، نقش اساسی دارند. این عناصر، هم در ماهیت علم دخیل‌اند و هم در هویت و ویژگی‌های آن. یکی از آثار هویت‌بخشی این عناصر، نقش آنها در دینی بودن یا غیردینی بودن علم است. هویت دینی یا سکولاری علم بر این عناصر استوار است؛ به عبارت دیگر دینی یا سکولاری بودن علم، وابسته به این عناصر است و هر کدام از عناصر، سهم و نقش خاصی در دینی بودن یا سکولار بودن علم دارند.بنابراین یکی از عناصر و مولفه‌های مهم و اصلی علم، مبانی و پایه‌های علم است. این عنصر که یکی از معیارهای دینی بودن یا سکولار بودن علم است، سهم جدی و نقش تعیین‌کننده‌ای در هویت و ویژگی علم دارد. مبانی و پایه‌های علم را می‌توان در مبانی‌ هستی‌شناختی، دین‌شناختی، معرفت‌شناختی، انسان‌شناختی و ... دسته‌بندی کرد که مبانی انسان‌شناختی ازجمله آنهاست. در باب انسان‌شناسی، مسایل گوناگونی مطرح است؛ ازجمله ماهیت و حقیقت انسان، منزلت انسان در نظام هستی، جایگاه فرد و افراد انسانی، جایگاه عقل و دانش انسان و ... که از دیدگاه انسان‌شناسی سکولار در اومانیسم و انسان‌محوری، اصالت فرد، عقل‌گرایی، علم‌گرایی و ... ظهور یافتند که در این مقاله ضمن نقد و بررسی مبانی انسان‌شناختی علم سکولار، به تبیین مبانی انسان‌شناختی علم دینی همچون ماهیت انسان در اندیشه اسلامی، منطق تفسیر انسان، منزلت الهی آن، کرامت ذاتی، خدامحوری و ... بر اساس انسان‌شناسی دینی خواهیم پرداخت. این مبانی از جهات گوناگونی مانند غایات و اهداف، موضوع و نوع مسایل، روش، نظریه‌پردازی‌ها، کارکردها و ... در علوم به‌ویژه علوم انسانی تاثیرگذارند.