رابطه «لذت و سعادت» از دیدگاه اپیکور و صدرالمتالهین

لذت، از اساسی ترین انگیزه های رفتار در آدمی است و از طرفی سعادت، به‌عنوان غایت اخلاق تلقی می‌گردد. رابطه «لذت» با «سعادت» یکی از مباحث بنیادین در فلسفه اخلاق است. این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های دو متفکر با گرایش‌های مختلف (اپیکور، «لذت‌گرا» و ملاصدرا به عنوان نماینده فلسفه اسلامی) در این رابطه می‌پردازد. از دیدگاه اپیکور epicuruse)) سعادت، عین لذت است؛ اما مراد وی از «لذت» تنها لذت‌های حسی یا عیاشی نیست. مقصود وی از لذت، «فقدان رنج» است، و راه وصول به سعادت را تعدیل امیال و دوری از لذت‌های غیرضروری همچون تجمل‌پرستی و قدرت‌طلبی می‌دانست؛ زیرا این امیال و خواسته‌ها، بیشتر سرچشمه رنج‌اند تا منبع شادمانی. طبق نظریه اخلاقی ملاصدرا_ که دیدگاهی دینی فلسفی است_ سعادت حقیقی در تقرب به ذات الهی است. وی، برخلاف اپیکور، انسان را موجودی تک‌ساحتی نمی‌بیند، بلکه علاوه بر جسم، برای انسان روح و روان نیز قایل است که دارای لذاتی متناسب با خود است و در سایه قرب الهی، انسان به بهترین و عمیق ترین لذات روحی و معنوی دست می‌یابد. راه رسیدن به این سعادت در دوگام است: اول، تهذیب نفس و پاک‌کردن روح از رذایل و دوم، تلاش در کسب معرفت و شناخت خداوند. نتیجه حاصل از این پژوهش دو مطلب است: نخست، عدم کفایت توان و دانش متعارف بشر در تشخیص سعادت حقیقی انسان و دوم، اینکه سعادت حقیقی همراه است با نایل‌شدن به اوج لذت که آن‌هم بر محور قرب الهی دور می‌زند.