رابطه عقل و عشق در اخلاق عشق‌محور قرآنی

یکی از مسائل برجسته‌ای که اندیشه حکما و فلاسفه و عرفا را درگیر کرده است، سازگاری و ناسازگاری بین عقل و عشق بوده که برخی بر سازگاری و برخی بر ناسازگاری این دو تاکید کرده‌اند. بررسی این موضوع، اهمیت ویژه‌ای در اخلاق عشق‌محور قرآنی دارد. در این مقاله با روش توصیفی _ تحلیلی بررسی شده است که بین این دو نه تنها ناسازگاری وجود ندارد، بلکه براساس مکتب فلسفه مشاء، اشراق، حکمت متعالیه، عرفان و دیدگاه علامه طباطبایی و برخی شاگردان ایشان، هماهنگی کامل وجود دارد. هدف از این پژوهش، بررسی سازگاری یا ناسازگاری بین عقل و عشق در مکتب اخلاق عشق‌محور قرآنی است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که اگرچه برخی از مراتب عشق به خاطر عظمت و شرافت، برای عقل درک‌کردنی نیست اما ستیزی هم در کار نیست و بدون عقل و تعقل، رسیدن به عشق حقیقی و مراتب آن ممکن نیست و عشق حقیقی مولود عقل است؛ چراکه انسان، با عقل می‌تواند معرفت و شناخت حقیقی نسبت به معشوق حقیقی پیدا کند و به آن گراییده و به سوی آن حرکت کند. از این‌رو، نه تنها بین این دو تقابل نیست بلکه سازگاری و تعاضد وجود دارد و تا مراتب عقل و پیوندی که بین این مراتب است مشخص نشود، دست‌یابی به عشق حقیقی و اخلاق بر پایه آن، امکان‌پذیر نیست و عشق کاذب و اخلاق بر پایه آن دفع نمی‌شود.

the relationship between reason and love in quranic love-centered ethics

one of the prominent issues that has engaged the thoughts of philosophers and mystics is the compatibility and incompatibility between reason and love, some of which have emphasized the compatibility, and some the incompatibility of the two. the examination of this issue is of particular importance in the quranic love-centered ethics. this article has been investigated using a descriptive-analytical method that not only is there no incompatibility between the two, but there is complete harmony based on the peripatetic school, illumination school, transcendent theosophy, mysticism, and the allāma tabātabāī’ view and some of his students. the purpose of this research is to examine the compatibility or incompatibility between reason and love in the school of quranic love-centered ethics. the results of the paper show that although some levels of love are not understandable to reason due to their greatness and honor, there is no conflict either, and without reason and rationality, it is not possible to reach true love and its levels, and true love is born of reason. because, by reason, a person can gain true knowledge and understanding of the true beloved, and turn to it and move towards it. therefore, not only is there no opposition between these two, but there is compatibility and mutuality. until the levels of reason and the connection between these levels are clarified, it is not possible to achieve true love and morality based on it, and false love and morality based on it cannot be repelled.