واکاوی تطبیقی میزان ارجاع اراده الهی به مقام فعلی از دیدگاه علامه طباطبایی با تکیه بر نظریات تقلیل گرایی

از گذشته میان فیلسوفان و متکلمان در خصوص زوایای مختلف اراده الهی بحث عمیقی جریان داشته است. این مقاله در صدد است ابتدا گزارش و ارزیابی دقیقی از نظریات علامه طباطبایی ارائه دهد و سپس در مقایسه با آرای حکیمان شاخص حکمت متعالیه، ‌به اختلاف آرای آنها در تفسیر اراده الهی پرداخته، صورت‎بندی جدیدی از این تفسیر را بر مبنای نظریه آنها که چه اندازه صفت اراده الهی را ذاتی یا فعلی می‎دانند، بر اساس رویکرد تقلیل‌گرایانه ارائه خواهد داد. مطابق با روش پژوهشی هر یک از فلاسفه، علامه طباطبایی که اراده باری را در قالب افعال الهی قابل بحث دانسته و حمل آن بر ذات را به گونه‎ای که مفهومی مستقل در نظر گرفته شود، دشوار می‎داند، در چارچوب ضد‌تقلیل‎گرایی به حساب می‌آوریم. از طرفی امام خمینی را که اراده الهی را از صفات ذات دانسته و آن را در همه مراتب هستی ثابت و از صفات کمالیه می‌داند، تقلیل‎گرای حداقلی و ملاصدرا را که اراده ذاتی را به سایر صفات ذاتی نظیر علم، حب یا رضا ارجاع داده، تقلیل‎گرای حداکثری صورت‌بندی می‌کنیم.

a comparative analysis of the reference of the divine will to god’s action from the point of view of allameh tabataba’i: relying on the theories of reductionism

in the past, there has been a deep discussion among philosophers and theologians regarding the different aspects of the divine will. this paper aims to first provide a detailed report and evaluation of allameh tabataba’i’s theories, and then, in comparison with the ideas of eminent thinkers of transcendental theosophy, a new formulation of this interpretation will be presented based on the reductionist approach, how much they consider the attribute of the divine will to be essential or action. according to the research method of each of the philosophers, allameh tabataba’i, considers god’s will to be debatable in the form of divine actions and considers it difficult to carry it on the essence in such a way that it is considered an independent concept, we will consider in the framework of anti-reductionism. we consider on the other hand, imam khomeini, who considers the divine will to be one of the attributes of essence and considers it to be constant in all levels of existence and one of the attributes of perfection, a minimalist reductionist, and mulla sadra, who refers the essential will to other essential attributes such as knowledge, love, or pleasure, we formulate maximal reductionist.