دعا، استجابت، عدم استجابت؛ سازگار با کمال اخلاقی خداوند؟

خداباوران در مسئله دعا با چالش‌هایی از جمله چالش‌های اخلاقی مواجه‌اند. ناسازگاری میان کمال اخلاقی خداوند و مسئله دعا این گونه قابل بیان است: خداوند خیر محض، قادر مطلق و دارای کمال اخلاقی است و باید هر خیری را که سبب بهبود زندگی انسان شود، عطا ‌کند و اگر چنین نکند، خلاف کمال اخلاقی‌ عمل کرده است. پس کمال اخلاقی خداوند دلالت دارد که دعا کارآمد نیست و اگر در مواقعی خداوند از عطای خیری دریغ کند، این امر ناسازگار با کمال اخلاقی خداوند است. روشن است به‌وضوح این امر با دیدگاه اکثر خداباوران و با ادعای متون اصلی سنت‌های دینی که بر کارآمدی دعا تاکید می‌کنند، در تعارض است. در مقالۀ کنونی به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها هستیم که آیا کمال اخلاقی خداوند به عنوان یکی از صفات الهی با امکان کارآمدی دعا سازگار است؟ آیا کمال اخلاقی خداوند این اجازه را می‌دهد که تامین برخی نیازهای انسانی منوط به دعا شود؟ آیا خداوندی که دارای کمال اخلاقی است، می‌تواند برخی دعاها را مستجاب نکند؟ اگر به سبب دعانکردن یا به سبب عدم استجابت دعا رنج و شرّی متوجه انسانی شود، آیا بروز چنین موقعیتی با کمال اخلاقی همخوان است؟ خواهیم دید هیچ یک از موقعیت‌های مطرح در پرسش‌های گذشته سبب خدشه بر کمال اخلاقی خداوند نخواهند بود. بر این اساس مقالۀ حاضر به روش توصیفی-تحلیلی به بررسی ناسازگاری میان کمال اخلاقی خداوند و مسئلۀ دعا می‌پردازد. به این منظور نخست به انتقادهای بیسینگر که متوجه مسئله کمال اخلاقی خداوند در دعاست، پرداخته می‌شود؛ آن‌گاه تلاش می‌شود ناسازگاری میان کمال اخلاقی خداوند و مسئلۀ دعا نسبت به آنچه بیسینگر گفت، گسترش یابد و به آنها پاسخ داده شود. با همین هدف چهار اشکال دیگر در نسبت کمال اخلاقی خداوند و مسئلۀ دعا ارائه و طرح شده است.

prayer, answer, not answer; compatible with god’s moral perfection

theists are facing challenges in the matter of prayer, including moral challenges. the inconsistency between god’s moral perfection and the prayer can be expressed as follows: god is pure good, powerful, and has moral perfection, and he must grant every good that improves human life, and if he does not do so, he has acted against moral perfection. therefore, god’s moral perfection implies that prayer is not effective, and if god withholds a good gift at times, this is inconsistent with god’s moral perfection. it is clear that this is in conflict with the view of most theists and with the claims of the main texts of religious traditions that emphasize the efficacy of prayer. in this article, we are looking for answers to these questions: is the moral perfection of god as one of the divine attributes compatible with the possibility of the efficacy of prayer? does god’s moral perfection allow that the provision of some human needs depends on prayer? can god, who has moral perfection, not answer some prayers? if suffering and evil happen to a person due to not praying or due to the unanswered prayer, is such a situation compatible with moral perfection? we will see that none of the situations raised in the previous questions will harm god’s moral perfection. based on this, this article investigates the incompatibility between god’s moral perfection and the prayer using a descriptive-analytical method. for this purpose, first, basinger’s criticisms, which focus on the issue of god’s moral perfection in prayer, are discussed; then the incompatibility between god’s moral perfection and the prayer will be tried to expand and respond to what basinger said. for this purpose, four other complications have been presented and proposed in relation to god’s moral perfection and the prayer.