شهود مراتب نفس سالک یا تجلّیات اسماء الهی در آرای فیض کاشانی و علامه حسن زاده

مسئله رویت الهی یکی از پرچالش‌ترین مباحث کلامی در تاریخ ادیان به‎ویژه اسلام بوده است. متکلمان شیعه تحت تاثیر روایات اهل بیت علیهم السلام و بر خلاف برخی متکلمان اهل سنت، رویت خدا با چشم سر را قاطعانه رد نموده و آیات مربوطه قرآن را با بیان‏های عقلی و عرفانی تفسیر نمودند. در این مقاله دیدگاه دو حکیم صدرائی که چهار قرن با یکدیگر فاصله زمانی دارند، مقایسه و تحلیل شده است؛ یکی فیض کاشانی شاگرد مستقیم و داماد ملاصدرا و دیگری آیت‌الله حسن‏ زاده آملی. جنبه نوآورانه در مقاله آن است که اثبات شده است علی رغم فاصله زمانی هیچ تفاوت مبنایی در دیدگاه دو فیلسوف وجود ندارد. فیض کاشانی با تکیه بر سیر آفاقی، حقیقت رویت و شهود را تفسیر نموده و آیت‌الله حسن ‎زاده با تکیه بر سیر انفسی این موضوع را شرح نموده؛ ولی باطن کلام هر دو یکی است. با توجه به تعالی فلسفی در شارحان ملاصدرا می‌توان دیدگاه آیت‌الله حسن زاده را تکمیل‌شده دیدگاه فیض کاشانی دانست.

intuition of the levels of the salek’s soul or the manifestations of divine names in the idea of fayz kashaniand and allameh hassanzadeh

the issue of vision of god has been one of the most challenging theological topics in the history of religions, especially islam. shia theologians influenced by the traditions of ahl al-bayt (peace be upon them) and unlike some sunni theologians, categorically rejected the vision of god through the eyes of the head and interpreted the relevant verses of the qur’an with rational and mystical expressions. in this article, the views of two sadraei philosophers, who are four centuries apart, have been compared and analyzed: one is fayz kashani, direct disciple and mulla sadra’s bridegroom, and the other is ayatollah hassanzadeh amoli. the innovative aspect of the article is that it is proven that despite the time gap, there is no fundamental difference in the views of the two philosophers. fayz kashani interpreted the truth of vision and intuition by relying on the spiritual path, and ayatollah hassanzadeh explained this subject by relying on the spiritual path, but the inner meaning of both is the same. according to the philosophical superiority of mulla sadra’s interpretations, ayatollah hasanzadeh’s view can be considered as completed by faiz kashani’s view.