مقایسه مبادی رویکرد اثبات‌گرایی و رویکرد اندیشه اسلامی و تاثیر آن در تولید علوم انسانی

امروزه نظام‎های علمی در دانشگاه‎های مختلف دنیا عمدتاً بر پایۀ مکاتب مادی استوار است. در بین این پارادایم‎ها، اثبات‎گرایی (positivism) در دو قرن اخیر عملاً جایگاه تاثیرگذارتری داشته است. هدف از پژوهش حاضر مقایسه مبادی هستی‎شناختی، معرفت‎شناختی و روش‎شناختی پارادایم اثبات‎گرایی و مکتب علمی اسلامی و تاثیرات این مبادی بر فرایند تولید علم است. چالش اصلی این است که آیا علوم انسانی جاری، نیازمند برخی اصلاحات یا، فراتر، نیازمند تحولی بنیادین متناسب با مبادی فلسفی آن می‎باشد. روش پژوهش حاضر به لحاظ جمع‌آوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و به لحاظ داوری، عقلی و فلسفی است. نتایج نشان داد درمجموع مبادی فلسفی اثبات‎گرایی، تفاوت‎های جدی با مبادی مکتب علمی اسلامی دارد. نتیجه تفاوت در مبادی و نگاه اندیشه اسلامی به پدیده‎ها، دستیابی به یک دستگاه‏واره علمی با اهداف و غایات مختلف است؛ لذا به نظر می‎رسد روش تهذیب و تکمیل علوم کارساز نبوده، علوم انسانی نیازمند تحول بنیادین -مانند تاسیس مکتب علمی اسلامی- می‎باشد.

.comparison of ontology, epistemology and methodology of positivism with islamic humanities and its impact on humanities production process

today, the foundation of scientific systems in different universities around the world is mainly based on material schools. among these paradigms, positivism has practically been more influential in the last century. the purpose of the present study was to compare the ontological, epistemological and methodological foundations of the positivist paradigm and islamic humanities paradigm and the effects of the two paradigms on the science production process. the key challenge was whether the current humanities needed some reform, or beyond, a fundamental change commensurate with its philosophical foundations. the deductive approach using the available sources of the two paradigms was performed. the results showed that, in general, the philosophical foundations of positivism have serious differences with the foundations of islamic humanities, and thus the results leaded to two different paradigms with different goals and ends. therefore, it seems that the method of refining and completing the sciences is not working, and the humanities need to undergo fundamental changes (such as the establishment of the islamic humanities system).