واکاوی رویکرد هرمنوتیکی حسن حنفی در تفسیر قرآن

حسن حنفی از متفکران روشنفکر معاصر مصر، دارای نظریۀ خاصی درباره هرمنوتیک متن به نام «نظریۀ تفسیر» است. این نظریه بر تاثیر پیش فرض های مفسّر در تفسیر، نسبی‌گرایی و قرائت های مختلف از دین مبتنی است. پشتوانۀ فکری حنفی در نظریه پردازی از مکاتبی چون پدیدارشناسی، اومانیسم، مارکسیسم، سوسیالیسم و رویکرد تاریخی-تمدنی و نومعتزله به عاریت گرفته شده است. از نظر او هرمنوتیک همان علم تاویل است و متن صورت مجردی است که نیاز به مضمونی دارد که آن را پر کند؛ از این رو ما مضمون معاصری را برای متن قرار می‌دهیم. حنفی با این قرائت هرمنوتیکی می‌خواهد به ارکان ایمان و اسلام مسلط شده، به بازخوانی علم کلام بپردازد. تفسیر او تفسیر تجربی زنده مشترک میان مفسر و خواننده است که متوقف بر غایت، روش و نیازهای مفسر می‏باشد؛ همچنین بر نیازها و مطالبات مردم تمرکز و بر ابراز حق اغلب مردم تکیه کرده، اولویت را به واقعیت و تاریخ می‌دهد. به تفکر التقاطی و گزینشی حنفی انتقادهای جدی و بنیادینی وارد است که در این مقاله به آن می‌پردازیم. در این نوشتار بر خلاف پژوهش‌های پیشین که اغلب بر گزارش و روش‌شناسی اندیشه‌های نوگرای حنفی در بازسازی میراث اسلامی متمرکز شده‌اند، با روش توصیفی و تحلیل مفهومی و گزاره‌ای به تبیین و نقد رویکرد هرمنوتیکی حنفی در تفسیر قرآن پرداخته می‌شود.

analysis of hassan hanafi’s hermeneutic approach in interpreting the qur’an

hassan hanafi, one of the contemporary egyptian intellectual thinkers, has a special theory about the hermeneutics of the text called the &theory of interpretation&. this theory is based on the effect of the commentator’s assumptions on the interpretation, relativism, and different readings of religion. hanafi’s intellectual support in theorizing has been borrowed from schools such as phenomenology, humanism, marxism, socialism, and the historical-civilizational and neo-mu’tazilite approaches. in his view, hermeneutics is the science of interpretation, and the text is an abstract form that needs a theme to fill it; hence we place a contemporary theme for the text. with this hermeneutic reading, hanafi wants to master the pillars of faith and islam and re-read theology. his interpretation is a live empirical commentary and common between the interpreter and the reader that focuses on the interpreter’s purpose, method, and needs. it also focuses on the needs and demands of the people and relies on the expression of the rights of most people, giving priority to reality and history. there is a serious and fundamental critique of hanafi eclectic and selective thinking, which we will discuss in the following article. in contrast to previous research, which has often focused on the reporting and methodology of modern hanafi ideas in the reconstruction of islamic heritage, this article explain and critique the hanafi hermeneutic approach in interpreting the qur’an with descriptive method and conceptual propositional analysis.