مشروعیت و ضرورت تفسیر عرفانی

تفسیر عرفانی بر مبنای وجود بطن و مراتب معنایی قرآن و درک آن با سیر و سلوک و شهود عرفانی است. این گرایش تفسیری کهن، یکی از مسائل مبنایی در شاخه‌ای از فلسفه دین است؛ زیرا بحثی در فلسفه تفسیر عرفانی شمرده می‌شود که می‌تواند با عنایت به قاعده روح معنا، برداشت از قرآن را در گستره‌های علوم انسانی قرآن‌بنیاد شکوفا سازد. این گرایش تفسیری همواره موافقان و مخالفانی داشته است. برخی آن را مشروع نمی‌دانند. برخی دیگر آن را نه‏تنها مشروع که ضروری می‌شمارند و معتقدند دست کم به دو علت لازم است این مسئله بررسی شود: یکی نیاز جامعه به‏خصوص قشر جوان که تشنه مباحث عرفانی‌اند و دیگر رفع مبانی فهم بعد عرفانی قرآن که یکی از موارد این مهم اثبات مشروعیت و ضرورت تفسیر عرفانی است. برای بررسی این دو عنوان با روش کتابخانه‌ای و رویکرد نقلی- عقلی ساختار مقاله با مباحث ذیل سامان می‏‎یابد: تعریف عرفان و تفسیر عرفانی؛ اثبات مشروعیت تفسیر عرفانی با رد ادله منکران مشروعیت با عناوینی مانند اصالت تفسیر عرفانی؛ استدلال‏پذیربودن یافته‏ها در تفسیر عرفانی؛ ارتباط تفسیر عرفانی با ظواهر قرآنی؛ موضع معصومان ‰ در برابر تفسیر عرفانی؛ طرح وحدت وجود در تفاسیر عرفانی و نیز طرح شریعت، طریقت و حقیقت در تفسیر عرفانی و در در بخش بعدی اثبات ضرورت با عناوینی چون بطون قرآنی و تناسب آن با تفسیر عرفانی؛ تناسب تفسیر عرفانی با حقیقت ماورایی قرآن؛ طرح اعجاز معارف عرفانی در تفسیر عرفانی؛ درک صحیح و عمیق برخی آیات تنها با تفسیر عرفانی؛ ارزش یافته‌ها در تفسیر عرفانی؛ نسبت‏سنجی آیات و روایات در سطوح معنایی و روش فهم.

legitimacy and necessity of mystical interpretation

mystical interpretation is based on the existence of the hidden aspect (batin) and the semantic levels of the qur’an and its understanding by mystical journey and intuition. this ancient interpretive approach is one of the fundamental issues in a branch of the philosophy of religion, because it is considered a discussion in the philosophy of mystical interpretation that can, with regard to the rule of the spirit of meaning, flourish the interpretation of the qur’an in the scopes of quran-centered humanities.  this interpretive approach has always had pros and cons; some do not consider it legitimate, others consider it not only legitimate but necessary.  it is necessary to study this issue for at least two reasons: first, the needs of society, especially the youth who are thirsty for mystical issues and eliminating the basics of understanding the mystical dimension of the qur’an, which is one of the important cases to prove the legitimacy and necessity of mystical interpretation. to examine these two topics, with the library method and narrative-rational approach, the structure of the article is organized with the following topics: definition of mysticism and mystical interpretation, proving the legitimacy of mystical interpretation by rejecting the arguments of those who deny legitimacy with titles such as: the primacy of mystical interpretation, the reasonability of findings in mystical interpretation, the relationship between mystical interpretation and quranic apparent, the position of the fourteen impeccable against mystical interpretation, the plan of unity of being in mystical interpretations and also the plan of shari’a (religious laws), tariqa (mystical path), haqiqa (truth) in mystical interpretation, and in the next section, proving the necessity of mystical interpretation with titles such as: quranic i hidden aspect (batin) and its conformity to mystical interpretation, conformity of mystical interpretation to the transcendental truth of the qur’an, design of the miracle of mystical knowledge in mystical interpretation, correct and deep understanding of some verses only with mystical interpretation, precious results in mystical interpretation, comparison of verses and narrations at semantic levels and method of understanding.