خدا در فلسفه اسپینوزا

اسپینوزا فیلسوف معروف اروپا در دوره جدید در بخش اول از مهم‎ترین کتاب خود، یعنی «اخلاق» نسبتاً به‎تفصیل درباره خدا سخن گفته است. او خدا را جوهر می‌نامد که دارای صفات نامتناهی است و طبیعت عبارت از حالات صفات نامتناهی اوست. بنابراین جوهر، صفت و حالت سه عنصر اصلی واقعیت در نظر اسپینوزاست. مهم‎ترین مسئله در فلسفه اسپینوزا نظر اوست درباره تعالی یا عدم تعالی خدا از طبیعت. به بیان دیگر این مسئله که طبیعت که مجموعه نظام حالات خداست همان خداست یا نه، خدا علاوه بر ظهور در حالات، حقیقتی است متعالی از آنها. به عبارت سوم آیا اسپینوزا معتقد به «همه‏خدایی» است که بر اساس آن خدا همان کل طبیعت است که هر شیئی جزئی از آن را تشکیل می‌دهد یا نه، او برای خدا وجودی متعالی از طبیعت هم قایل است؟ در این مقاله با استناد به متن سخن اسپینوزا، «همه‏خدایی»بودن او نفی شده و همچنین اثبات شده است که برهان او بر وجود خدا همان برهان وجودی آنسلم نه بلکه برهان صدیقین است که بر پایه آن خدا وجود صرف و بنابراین واجب‌الوجود است.

God in Philosophy of Spinoza

The famous European philosopher of the new era, Spinoza, has quite elaborately spoke of God in his most important book, i.e. “Ethics”. He believes God is an essence who has infinite attributes and the nature is a mode of His infinite attributes. Therefore, according to Spinoza, essence, attribute and mode are the three main elements of reality. The most important issue in the philosophy of Spinoza is his idea on whether God transcended nature or not. In other words, is nature – which is a sum of the system of God’s modes – the same as God or not; is God – in addition to His manifestation in modes – a reality which is transcendental over them all {or not}? In the third words, does Spinoza believe in “pantheism” according to which God is the sum of nature and everything is a part of it, or he believes God has an existence that transcends the nature? Relying on the text of Spinoza’s speech, this article shows that his pantheism is rejected; it is also proved that his argument on God’s existence is the same as the Anselm existential argument; rather it is the Seddiqin argument according to which God is mere existence and therefore has a necessary existence.